domingo, 3 de abril de 2011

Álvaro Cunqueiro, sempre

Escultura de Álvaro Cunqueiro, en Mondoñedo, orientada cara a catedral. Se teño tempo hei colocar no blog outras fotografías da cidade, a cidade rica en "pan, en augas i en latín", como decía o autor e lembro no seguinte artículo.

-Pontevedra, 4.04.2011
Entrada n. 1415 do blog
Artículo semanal.

Álvaro Cunqueiro, sempre,
por Xesús López Fernández

Este ano que andamos, o noso autor, morto o 28.02.1981, cumpriría os cen o 22.12. O seu fillo César traballou nunha biografía do noso autor; tamén nun ensaio que estudia a obra escrita prá prensa. A César gostaríalle que este ano, celebraciós aparte, leeramos máis e mellor a obra do seu pai. Juan Soto, no ABC do 10.03.2011, definía a Álvaro Cunqueiro "como un dos escasos escritores aportados por Galicia á literatura universal de tódo-los tempos e o primeiro, sen dúbida, de todo o século XX". Estamos, pois, nunha ocasión especial pra reencontrármonos co autor do que Soto di que gozou do don de transmutare en ouro tódo-los xéneros literarios: novela, poesía, teatro, periodismo, a glosa coquinaria, e que no conxunto da súa obra non hai senón fulgor diamantino, moeda d´eternidade, louvanza que Cunqueiro aplicaba ós versos de Hölderlin, unha das súas constantes devociós. O seu Mondoñedo natal está certeiramente definido no "Merlín e Familia", no que se subliman as excelencias da literatura de Cunqueiro: Cidade rica en pan, en augas i en latín.

César Cunqueiro, despois de lembrar que o seu pai sofreu de opiniós non necesariamente favorables ós seus libros, cita unha carta dirixida a Francisco del Riego, na que o seu pai decíalle que algún día habería quedar claro que o que el levaba na súa cesta de escritor eran as mazás máis frescas da súa época, ó mellor como as que lle valían pra completa-lo retrato dos muíños de Pontigo, “…que moían o trigo valeco i o centeo das chairas, i había mazaeiros ó longo das presas; o vento tiraba mazás á iauga, e sempre habìa unha ducia delas, verdes ou coloradas, ….cabo da enrella das canles”. Escritor en definitivas contas, afirma o seu fillo que Álvaro Cunqueiro tiña un proiecto literario moi complexo á par que , eso sí, moi moderno, moi do seu século, que seguramente non había ser reconocido en vida na súa verdadeira dimensión. El era conscente de que a civilización levaba un camiño contrario ó da súa obra, mái-lo tempo pode facer boa prá obra cunqueiriáa o afirmado por Hölderlin: “Longo é o tempo, mais a verdade sempre acontece”.

Eu diría que a obra de Cunqueiro ten, de cada volta, máis seguidores, que algús mesmo captan que o proceso normativizador da nosa lingua debería regresar a Cunqueiro, porque aí estaban xas as claves pra evitarmos que a nosa fala se puidera definir, hoxe, como unha lingua ferida. Non está de máis traer aquí algo que xa citéi nun artículo do 21.10.2000 titulado “Sabor a pan fresco”, no que facía referencia a unha entrevista feita por Soler Serrano, nos anos setenta, ó noso autor: “unha lingua é boa cando sabe a pan fresco”. Sorte a recuperación da citada entrevista que nos permite a moitos oir de novo ó escritor mindoniense, pericibire algo da aura tan evidente ó longo da súa obra, no Merlín e Familia ou nas Crónicas do Sochantre; no Don Hamlett como no Sinbad ou no resto do seu corpus literario. Coido que é unha boa leenda ou lema ese timbre, “lingua con sabor a pan fresco”, que ven ser como o sal nas comidas, sabor dos sabores.

Gostaríame que, especialmente este ano, se tivese presente o citado lema, que “o sabor a pan fresco” fose algo a ter en conta nos distintos foros da lingua galega [onde ela poida ter presencia], nas aulas como no Parlamento, porque o discurso dos docentes e mai-lo dos políticos ás veces non chega, hipotecado polas normas que o privan de coherencia e frescura si se pode decir. Facer da lingua un instrumento de elegancia e cultura é algo moralmente necesario, ou ben o discurso morre. Diría máis: sabor a pan fresco non só como referente literario, senón noutros ámbitos. É un concepto difícil de captar, pero que entendo no mesmo sentido que o do sal, preciso en moitas facetas da vida, prá vida mesma, porque se non hai sal ou sabor a pan fresco, pérdese a comunicación. Daí que resulte un bo exercicio prá elegancia no uso do idioma a lectura habitual, mellor sempre, da variada obra de Cunqueiro. Pan fresco.

8 comentarios:

José Luis Valladares Fernández dijo...

Álvaro Cunqueiro es una de las estrellas likterarias gallegas e hispanas.
Las crónicas del sochantre, para mi, es una de sus obras más señeras y creo que por esta obra le dieron el Premio Nacional de la Crítica.

Si el primer Cunqueiro, que es cuando destacó como poeta, era ya maravilloso. Pero es que despues explosionó y su obra narrativa es sencillamente extraordinaria. Y lo mismo cabe decir de sus numerosos artículos en la prensa y sin olvidarnos de su obra teatral.
Los gallegos podéis sentiros orgullosos de Cunqueiro.
Saludos cordiales

o blog de xesús lópez dijo...

Gracias, José Luís, por el comentario, que comparto.
Las crónicas del Sochantre es una delicia, como el Merlín e Familia y otras de sus obras.
Si su obra gallega aparece algo lastimada en la ortografía, estoy seguro que es por culpa editorial, que ya entonces tenía una especie de pensamiento único, de hoja de ruta hacia el portugués, lo que nos ha llevado a la triste situación actual.
Cunqueiro, en su obra está esa lección, pudo ser el gran normativizador del idioma gallego, como Dante lo fue del italiano.
Pero los que aquí han querido mantener vivo el idioma socialmente creado, como Ángel Fole o Novoneyra, han sido ignorados por el grupo de iluminados que han cambiado el alma del idiomma, ingeniería estalinista en estado puro.
Saludos cordiales.

candela dijo...

¿Quieres decir que se han editado sus libros modificando la ortografía?

¿Y no sería eso denunciable? Al menos tanto como alterar un guión, no deja de ser una estafa.

El gallego está siendo asimilado al portugués, como el valenciano al catalán y sin respetar no ya matices, si no eliminando palabras y sustituyéndolas por otras que jamás utilizaba la gente.

o blog de xesús lópez dijo...

Hola, Candela:
Creo que la obra de nuestro autor fue algo retocada.
La editorial, con un criterio unificador muy simplista, llegaría incluso a parir una cierta ortografía que yo llamo del "acento diacrítico único", que dejó bastante lodo y fue causa primera de no pocos despropósitos qeu vinieron luego.
Y se me antoja que no pocos autores soportaron ese peaje, un problema que afrontó especialmente Ánxel Fole, que exigía se respetara su ortografía.
En mis artículos indico siempre "Respetádeme a ortografía", a quien quiera que se los remita, porque si no lo hago así le aplicarían el corrector del Diktatt estalinista, el correspondiente a las normas que los políticos han venido trabajando como proyecto de ingeniería social.
Soy muy crítico con estos inventores que, finalmente, han acabado con el idioma popular.

Natalia Pastor dijo...

Cunqueiro fue un extraordinario poeta y un gran escritor,periodista,columnista y autor teatral.
"Desviar" el gallego al portugués,como comenta Candela, es uno de los sueños ocultos del nacionalismo ; lo de la editorial es un hecho más.

Saludos.

o blog de xesús lópez dijo...

Hola,Natalia:
Yo diría más. Diría que quieren someter, han sometido el gallego a una dictadura lingüística que fractura porcompleto la psicología de nuestra lengua porque son unos nacionalistas fracasados.
Saludos.

Luis Anguita Juega dijo...

Enhorabuena por este reportaje de Álvaro Cunqueiro, lo que me quedo de piedra, aunque no debería extrañarme, es con ese gallego artificial que te ha puesto la editorial.

o blog de xesús lópez dijo...

Hubo un tiempo en el que la Editorial GAlaxia intentó promocionar una ortografía tosca, en la que el acento agudo servía para todo: "érelo, tódolos, sómentes", cuando realmente la primera "fusión" debería representarse por "ere-lo vento...", "tódo-los", "soamente".
De aquellas lluvias estos lodos, hasta aterrizar en formas impropias del idioma, que pueden ser portuguesas, sí, pero no gallegas.
"Eres o, todos os, somentes", que no son formas realmente gallegas.
Pero ésto último encaja ya en los que venimos llamando "galegués ou galizo", el idioma de la "non-patria", resultado de la ingeniería social estalinista de los naconalistas fracasados.
En la obra de Cunqueiro se evidencia la posibilidad de una normativa cabal, pro el esfuerzo de la editorial fue hacia "el acento diacrítico único".
Y hoy no veo remedio posible, además de que partiríamos de lo que es ya una caricatura, "el galegués": cada discurso una farsa, el idioma hecho unos zorros.