domingo, 27 de noviembre de 2011

Encontro coa Capadocia, 2

Esquema das cidades soterrañas da Capadocia.
Foto de Eugenio López Álvarez. Como se dixeramos, foto de familia ó saíre do restorán. O pórtico semella o dun kervansaray.
Foto de Eugenio López Álvarez. Decoración con carro moi similar ó carro galego e instrumentos de labranza, no interior do restorán, especie de kervansaray reconvertido.
Foto de Eugenio López Álvarez. Rematada a danza, os derviches déixanse fotografiar.
Foto de Eugenio López Álvarez. Algús hoteles integran no seu espacio habitáculos trogloditas, unha forma de meterse máis no pasado e no misterio daquelas terras.
Panorámica de Zelve. Foto de Eugenio López Álvarez, compañeiro na peregrinaxe.
Avanos, Capadocia.
Igrexa da Mazá, en Göreme, Capadocia.
Globos no mencer da Capadocia.
Frescos da igrexa Escura, de Göreme, na Capadocia
A Capadocia, vista aérea dende globo.
Cruz de Malta. Detalle da capela de Avanos.
Preparando a eucaristía na capela de Avanos. Formas máxicas en Zelve
O val das Fadas

Pontevedra, 27.11.2011
Entrada n. 1476
Artículo semanal

Encontro coa Capadocia, 2
por Xesús López Fernández

(continuación…) Da visita a Konya quedaranos algo por ver: a exhibición dos derviches danzantes, por non actuaren ese día, pero polo interese do espectáculo, o noso guía levarianos o 10.10 a un lugar, unha cova no entorno de Göreme, no que puidemos ver unha demostración do seu espectáculo de meditación e danza, fieles á escola de Mevlana Rumí… Tería que me ter referido ó noso guía en máis ocasiós, sempre puntual á hora de contar un relato ou de darnos algunha sorpresa, como aconteceu o 11.10, o día no que visitamos os museos ó aire libre de Göreme, pola mañá, e o de Zelve, pola tarde. Foi cando nos anunciou que xantariamos nun dos mellores restoráns da bisbarra: unha especie de kervansaray, con diversos e amplios comedores, moi coidada a decoración. Pois ben, ese día díxonos: “Hoxe, a ver se temos algún prato de comida do voso país”. E foi de palabra porque, antre outras cousas tomamos tortilla española. Incluso houbo un postre especial, unha tarta, porque unha das participantes na viaxe cumpría anos ese día. Todo un detalle.

O día foi trepidante, con diversas visitas a algús dos recantos encantados, cons de extraña configuración, convertidos moitos deles en vivendas trogloditas ou en pequenos templos e conventos, ás veces auténticos laberintos. Aquí, nesta paisaxe encantada, o cristianismo fíxose resistente e hai constancia de dous centros obispados no século II na Capadocia: Cesarea (hoxe Kayseri); outro Malatya. Pero estabamos no museo ó aire libre de Göreme, e tiñamos á vista as capelas de san Basilio, a igrexa de Elmali, a capela de santa Bárbara, a igrexa de Yilanli, a igrexa do Pantocrátor, a capela de santa Caterina, o mosteiro das Monxas, a igrexa de Tocali, etc. Téñase presente que nun dos vales de Göreme existen 150 templos. Nas igrexas da Fibela (s.X), na igrexa Escura (s.XI) ou na da Mazá (s.XI) hai abondantes frescos que se conservan, nalgún caso, relativamente ben.


O día anterior pasaramos polo val das Pombas ou dos Cazadores, desta volta tocaríalle a vez ó val das Chimeneas ou das Fadas, formaciós curiosísimas. No val de Zelve, que abrangue outros vales menores consérvanse posiblemente as mellores mostras de vivendas trogloditas. Foron excavadas centos delas e templos. Unha das súas valiñas recibe o nome de Ask Vasidi, que quer decir val do Amor, así denominada pola formación fálica das súas chimeneas. E hai espacios nos que o vento e a chuvia, grandes escultores, foron labrando formas fantásticas, ata o punto de que tamén lle chaman ó lugar o val da Imaxinación, porque cadaquén pode ver cousas distintas. En Zelve, onde houbo gregos e turcos, visitamos unha vella mezquita que carece de minarete, pero ten campanario; e un templo grego arruinado, onde resiste un muíño aceiteiro. E nunha vella capeliña, perto de Avanos, celebramos unha eucaristía. O lugar, convertido en botellómetro polos mozos, foi recuperado e doutado de cerre. Unha familia coida do templo e facilita o acceso ó lugar cando algún grupo cristián o solicita prá celebración eucarística.

Se no artículo anterior citámo-la existencia de cidades soterrañas na Capadocia, especie de rañaceos por inversión, digamos que están censadas nada menos que duascentas. Sí, duascentas. Nós fixemos un corto recorrido por unha de dez niveles, a de Özkonak. Sábese dunha que acada os cen metros de profundidade. I están doutadas de chimeneas de aireación, espacios prá conservación de alimentos, cociñas, cortellos. Sortíanse d´auga por medio de pozos, mesmo de ríos soterraños. ¿Cidades prá habitación ou prá resistencia? Máis ben, esto último. As xentes vivían normalmente nas abadas dos montes, pero nos cumios dalgús deles foron atopados restos de pequenas construcciós, como en Erdas ou Karadag, postos de vixía, esculcadoiros. Créese que, no caso de peligro, os vixiantes daban aviso por medio de espellos á poboación próxima, que se acobillaba nas galerías soterrañas. (continuará)

domingo, 20 de noviembre de 2011

Encontro coa Capadocia

Xa no val de Göreme, "Tesouros de Turquía", xantaríamos nun restorán integrado como espacio troglodita.
Vista do Val das Fadas ou das Chimeneas. As pedras asentadas na parte superior resistiron a erosión. Os antiguos creían que se trataba de formaciós máxicas.
Apréciese o aproveitamento dado, como vivendas trogloditas e pode que algunha capela, a este cono volcánico. No cumio do teso, a bandeira turca.
Zona de transición, na que as vivendas trogloditas foron sustituídas por outras igualmente precarias, hoxe desocupadas.
As xentes da Capadocia soen engalana-las árbores que van secando, como se ve na da fotografía. Ó fondo, o Val das Pombas.
Vista parcial do Val das Pombas ou dos Cazadores. As pombas fóronse asentando nos nichos trogloditas, o que trouxo o aumento de raposos..., e de cazadores, daí os dous nomes que lle dan a un dos vales da Capadocia.
No interior da cidade soterraña que visitamos. Lembremos que algunhas chegan ós dez niveles, que tiñan diversas chimeneas de ventilación e que incluso sortíanse d´auga de ríos soterraños, ou d´augas freáticas.
Ésta é a cidade soterraña que visitamos. Nada que ver, claro, co bunker da Moncloa. Pero aquelas xentes tiñan a súa estratexia defensiva. Ábside da capela de San Pablo, en Konya.
Mezquita no patio interior do caravansar que visitamos, xa citado no traballo anterior.

Pontevedra, 20.11.2011-
Entrada n. 1475-
Artículo semanal

Encontro coa Capadocia,
por Xesús López Fernández

O 10.10 saímos de Konya, moi cedo. Conservo viva e fotografiada a imaxe do novo urbanismo daquela cidade, a panorámica que tiñamos dende o hotel: dúas arterias anchísimas que alí se cruzaban (seis/oito carriles cos de desaceleración), ambas de sentido bidireccional. Polo centro dunha delas transcurrían dúas vías que daban servicio a dous modernos tranvías, de tres unidades. Un entorno boscoso no que pintaba a outono apantallaba, facía como máis distinto i elegante, un centro comercial recentemente construído, un edificio altísimo, acristalado, de sección semicircular. Ése sí parecía un modelo de urbanismo exportable. Pensaba neso cando seguiamos camiño d´A Capadocia, que ten unha superficie duns cinco mil km2 e actualmente está dividida en catro provincias. O camiño faciase longo. A paisaxe, normalmente ben traballada, con cultivos varios. E fomos facendo paradas mentres cruzabámo-la Galacia, a cuias igrexas san Pablo escribe unha carta (Gálatas).

Visitámo-lo kervansaray de Agzikarhan, posta de viaxeiros e as súas monturas (como quedou comentado no artículo anterior). Esta instalación é unha das mellor conservadas de Turquía e foi construída no 1229 polos turcos selyúcidas, a maior das construídas e cunha superficie de 1480 mt2. Atópase na ruta da seda e daba servicio ós traficantes que facían a ruta da Capadocia. Pero ésta é unha descripción fría que habería que acompañar de fotografías, porque hai que visita-lo lugar pra reparare na magnitude da construcción: cómo foi traballada a cantería, a distribución dos espacios habilitados como habitaciós e o destinado ás bestas, que case parece un templo con nave principal e outras catro, dúas a cada lado da central. Unha pequena mezquita está situada no centro do espacio habitacional. Tamén aparecen alí o que queda dalgús vellos carros, semellantes ós nosos carros aldeás.

Comezamos a ver algunhas das formaciós da Capadocia (a palabra significa “terra de fermosos cabalos”): vellas vivendas e outras máis vellas aínda, trogloditas, de difícil acceso. Parece que é a partir do 1952 cando quedan deshabitadas, por orde do goberno turco, as vivendas trogloditas. Iremos entrando no tema. I ese día tivemos unha grata sorpresa: xantamos nun restorán integrado naquel espacio de conos volcánicos, formaciós que a chuvia e o vento foron esculpindo a partir dos estratos nos que foron repousando as erupciós volcánicas producidas na rexión hai uns tres millós de anos: basaltos, rochas areniscas e outras, con maior ou menor densidade, foron incansablemente traballadas pola auga e polo vento, e polo home, primeiro como vivendas trogloditas; despois, cando o cristianismo primitivo se asenta na rexión, comezan a aparecer pequenos templos, incluso conventos e mosteiros. Non esquezámo-la importancia do cristianismo capadocio con figuras como san Basilio, san Gregorio de Nisa e san Gregorio Nacianzeno. Hai constancia da existencia de dúas diócesis naquela zona cargada de misterio.

Nesta primeira aproximación á Capadocia visitamos diversos lugares pra ir tomando panorámicas. O espectáculo é indescriptible, como que pensabamos sobir en globo ó mencer do seguinte día. A sobida en globo é un dos reclamos turísticos que se fan dende A Capadocia e que, con bo tempo, permite unha visión máis xeral daqueles espacios, das distintas valiñas nas que o tempo (millós de anos) e o home estiveron a traballaren con maxia, foron configurando lugares con distinta identidade: o val das Fadas ou das Chimeneas, o val das Pombas, o val dos Mosteiros… Algunhas igrexas decoradas con vivas colores conservan os frescos relativamente ben; outras están moi deterioradas. Pero o interese da Capadocia é tal que unha superficie de varias miles de hectáreas ten sido declarada Patrimonio Histórico da Humanidade. Seguiremos con este tema, así como co das cidades soterrañas da Capadocia, especie de rañaceos por inversión, de ata dez niveles. (Continuará)

viernes, 11 de noviembre de 2011

En Konya

 Dúas arterias da Konya do futuro. O tranvía como transporte colectivo. Modelo de urbanismo a imitar, non como o cateto de Pontevedra.

Centro comercial rodeado por un entorno boscoso, en Konya, Turquía.

 O caravansar que visitamos, o máis grande dos existentes.

Igrexa de San Pablo, en Konya.

 Mezquita e museo en Konya, en honor a Rumí. Perto de Afrodisias, no restorán onde xantamos. O carro ten certas semellanzas co carro galego. As rodas xiran co eixo. En Avanos, nunha vella capeliña, celebramos unha eucaristía. O espacio foi recuperado, pois era lugar frecuentado pola chavalada do botellón.
Convento rupestre? Na Capadocia.  A danza dos derviches xiróvagos.
Souvenirs da Capadocia.
Cidade soterraña, na Capadocia. Hai algunhas con dez niveles.
Vista parcial do val das Fadas.
Pontevedra, 11.11.2011

Artículo semanal
Entrada n. 1474

En Konya,
por Xesús López Fernández

No relato do pasado 7.11, "Días na Anatolia", debería ter citado algo que me chamou a atención poderosamente. Foi cando paramos pra xantare antes da chegada a Afrodisias. O restorán tiña un coidado xardín e alí, exposto como pez de museo, un carro moi parecido ós nosos, con rodas de madeira que xiraban co eixo, agaptado pra levare tinas de auga ou viño amparadas por pacas de palla. No entorno do hotel Dinler Ürgüp, a nosa base pra visita-la Capadocia, loce outro similar; pero nun kervansaray que visitamos mostraban un carro con chedeiro similar ó dos nosos, algo máis estreito. Kervansaray é palabra turca derivada doutra persa e define ás pousadas que foron un importante instrumento, clave no desenvolvemento do comercio a través de Asia, o norte de África e a Europa suroriental. Estaban deseñados pra acolleren e dar repouso e mantenza ós viaxeiros e mai-las súas bestas, despois dunha xornada. Estos caravansares permanecen case como construcciós faraónicas, tema sobre o que penso volver nun próximo artículo.

Nas aforas de Pamukkale aloxámonos e ceamos no hotel Richmond, do que sairíamos o día 9.10 pola mañá pra visitare “as montañas de algodón” e as ruínas romás da Hierápolis, algo xa comentado nun artículo do 17.10. Pola tarde seguiriamos cara Konya, pasando por Laodicea (unha das igrexas do Apokalypsis) e por Colosas, a cuios creentes dedica San Pablo unha carta (colosenses). E chegamos a Konya, que ten un millón de habitantes e foi cidade cristiá; hoxe cidade santa musulmá que na Historia tivo diversos nomes: Koniah, Konieh, Konia, Qunia e Iconium (en español, Iconio). A cidade foi visitada por San Pablo cando fixo a súa primeira viaxe misioneira a través de Asia Menor e foi expulsado de Antioquía de Pisidia, según consta no libro dos Feitos dos Apóstolos. Pola súa posición xeográfica é cidade da Galatia e foi importante prós pobos que se alternaron nesta rexión, e moitas veces capital. San Pablo creou aquí unha fervorosa comunidade cristiá. A cidade aínda o relembra por medio dunha pequena igrexa a el adicada, construída polos PP. Asuncionistas no 1910. É a única que queda das moitas que tiña a cidade. As outras foron derrubadas ou transformadas en mezquitas conforme a comunidade cristiá mingoaba.

O templo cristián, de fachada gótico-francesa, acolle fundamentalmente ós grupos de peregrinos que siguen os camiños do apóstolo dos xentís. E gracias á axuda do arcebispo de Izmir-Konya e á presencia de dúas irmás da Irmandade de Xesús Resucitado de Tavodo (Trento, Italia), a pequenísima comunidade de cristiáns católicos reúnese aquí cada semá pra orare i escoita-la Palabra de Deus. Nese templo celebramos unha das nosas catro eucaristías turcas. Polo demáis, digamos que en Konya permanece moi viva a lembranza de Mevlana Rumí, un célebre poeta místico musulmán persa, erudito relixioso que naceu no ano 1207. Morreu en Konya, onde está o seu mausoleo. Un museo honra a súa memoria; un museo da escritura, onde se conserva, ó parecer, o máis grande Corán conocido… e o máis pequeno. Nese espacio é frecuente a demostración pública dos “derviches xiróvagos”, un dos referentes desta cidade, integrados na orde sufí mevleví, creada á morte de Rumí.

A orde sufí foi fundada polos discípulos deste gran mestre e poeta. Os mevlevís acadan un éxtasis místico en virtude da danza (samá’), símbolo do baile dos planetas. Os derviches (visitadores de portas) xiran sobre si mesmos, en sentido contrario ás agullas do reló, ata chegaren ó éxtasis. A danza é acompañada por instrumentos turcos e forma un espectáculo moi harmonioso. Os sufís son ó islamismo o que os místicos ó cristianismo. E non parece ausente Mevlana do gran labor social que se leva a cabo no distrito de Karatay, un labor vivo de atención domiciliaria a enfermos e necesitados, incluso ós nenos recén nados... Tamén hai outra Konya moderna, sobre o que comentarei algo no próximo artículo.

domingo, 6 de noviembre de 2011

Días na Anatolia

7.10.2011. Éfeso. Basílica de San Xohán, en fase dunha certa "restauración".
8.10.2011. En Mileto. Sete cans, sete, acodiron ó noso encontro, ¿como guías?. (Vista parcial do anfiteatro con capacidade estimada de 20/23000 espectadores.)
Oráculo de Apolo, en Dídima. O oráculo non-os aclarou nada sobre as futuras elecciós do 20N en España. Pero neste espacio foron varios os que oíron canta-lo Granada, de Lara, cantado polo titular deste blog.
En Afrodisias, exposición de sartegos no entorno do museo.
Outra toma en relación coa mesma mostra.
O Tetrapilón. Catro pedestales soportan cada un catro columnas, posiblemente como monumento central de Afrodisias.
Vista parcial do odeón de Afrodisias.En Pamukkale, piscina climatizada.

Pontevedra, 6.11.2011
Entrada n. 1473
Artículo semanal

Días na Anatolia,
por Xesús López Fernández

Lévome referido en dous artículos a unha viaxe recente a Turquía, co obxetivo principal de nos achegare á ruta de San Pablo, que transcurreu, principalmente, na Anatolia. Se o día 6.10 aterrizabamos no aeroporto de Esmirna (o segundo porto en importancia despois de Estambul e terceira cidade do país polo número de habitantes), ese mesmo día nos trasladabamos a Kusadasi, punto de arrancada prás dúas primeiras xornadas: a Éfeso, o 7.10; a Mileto e outras antiguas cidades o 8.10. Esmirna i Éfeso son dúas das sete cidades (as outras eran Pérgamo, Tiatira, Sardes, Filadelfia e Laodicea) citadas no Apokalypsis, libro escrito por san Xohán na illa de Patmos, non lonxe de Éfeso. Daí foi bispo; tamén metropolitán de Asia Menor. Suponse que foi aí onde escribeu o seu avanxelio. San Pablo residiría tres anos nesta cidade (tamén sofriría prisión), e un dos seus compañeiros nas viaxes misioneiras, san Timoteo, exerceu tamén como bispo de Éfeso e cuase-metropolitán de Asia Menor. Non abandonamos Éfeso sen visita-la basílica de San Xohán, onde xacen os restos do evanxelista e se están a acometere uns certos traballos de restauración.

Fortes chuvias camiño de Mileto, a cidade máis habitada da Antigüedade (100000 habitantes), amainadas cando arribamos ó lugar. Nada máis baixare do vehículo sete cans, sete, achegáronse a nós, e parecían disfrutare como guías pois, situados ante as ruínas do anfiteatro (con capacidade para unhas 20/23000 persoas), ás xentes do grupo que ían sobindo, os animaliños adiantabánselle como pra mostra-lo camiño. Mileto, berce de filósofos e sofistas… ¿Quén non se lembra de Tales, morto no 545 a. de C., que foi o iniciador da investigación racional do universo?. E san Pablo tamén conocía o lugar. Dende alí fai un chamado ós cristiáns de Éfeso, pra se despedir cun discurso que remata cun verdadeiro catecismo pró que queira vivir lonxe da corrupción: “Nunca cobicei nen a prata nen o ouro nen o vestido de nadie. Vós sabedes que estas mans proveeron prás miñas necesidades e pra aqueles que estaban conmigo. En todo vos teño demostrado que traballando así é necesario apoiar ós débiles e ter presente as palabras do Señor Xesús, que dixo: Máis benaventurado é dar que recibir. Ditas estas cousas e posto de xionllos, orou por todos eles. Daquela foi o gran pranto […] laiándose sobre todo polo que tiña dito de que non-o volverían ver.


Despois de ter visitado as ruínas das termas, seguimos camiño ata Dídima, outras fastuosas ruínas: as do oráculo de Apolo, nas que se conservan algunhas columnas que miden 19.60 mt. Dídima significa xemelo. Apolo (prós gregos Helios) e Diana (Artemisa prós gregos) eran xemelos. O oráculo de Dídima chegaría a ser máis famoso que o de Delfos, dedicado ó deus Apolo que tiña no centro do seu templo, ó que acodían os gregos para perguntare cuestiós inquedantes. O oráculo, por extensión, designa ó deus consultado ou tamén ó intermediario humán (ou sacerdotisa) que transmite a resposta ou incluso ó lugar sagrado ou á resposta dada. ¿Ónde estaba Apolo ese 8.10, pois todo eran ruínas? Porque alguén do grupo sí pensou en consultar sobre os posibles resultados do 20N nas elecciós españolas. Pero Apolo nada debe saber do que alí se está a cociñar.


O recorrido dese día, de 200km., levaríanos ó longo dunha paisaxe variada: Cítricos, algodón, remolacha, campos de granados e trigo, irían definindo as zonas polas que pasabamos. Pero pra ese día quedabanos aínda unha sorpresa grata: os restos doutra cidade, Afrodisias, con espacios relativamente ben conservados: teatro, odeón, estadio, esculturas, sartegos, etc., e un gran museo no que están expostas non poucas obras coas que os iconoclastas non acabaron. As excavaciós foran dirixidas ó longo de trinta anos por Kenan T. Erim, nacido en Estambul, formado en Princetown, e o seu mausoleo forma parte daquel entorno, rodeado dun céspede parece que eternamente verde. ¿Ónde mellor tendo sido o gran conservador de Afrodisias?. Finado o 3.11.1990, os seus restos respousan alí, naquel marco incomprable.