domingo, 23 de febrero de 2014

A fala de Xálima

 San Martín de Trebello ou Trebejo, no Val de Xálima, Cáceres.
No val de Xálima existen tres pobos, na cabeceira do río Ellas, nas que falan tres variantes dunha lingua extraña que parece allea á realidade extremeña, que fan creer ó viaxeiro que está noutro mundo, a centos de kilómetros de Extremadura. Na lingua existe un claro pouso galego e tamén, sobre todo, unha clara influencia do vello astur-leonés. Hoxe volvo coeste tema, tocado xa nun artículo de meu, publicado o 15.05.2006 no Diario de Pontevedra. 

Pontevedra, 24.02.2014
Entrada n. 1743 doblog
Artículo semanal no Diario de Pontevedra.

A fala de Xálima,
por Xesús López Fernández

            “A fala, de matriz galaico-portuguesa con moito de astur-leonés, arrecende tamén a castelán vello e ó ladino sefardí. “Si ques bebel bo viño y aguardienti probo en esta boiga” é o cartel de entrada na adega de Pichorra.Nachu, en San Martín, que presentamos como mostra da fala. Pero Xosé Henrique Costas está a elaborar un estudio amplio sobre as súas variantes, tres: valverdeiro, lagarteiro e mañego, das que case non hai fontes escritas.  Hai que ter en conta que se trata dunha sociedade fundamentalmente ágrafa, que defendeu con forza a oralidade da súa lingua. E cando os medios están a anunciaren un método que permite falar inglés con mil palabras, crúzaseme esa información coa dunha anécdota acontecida a Xosé Henrique Costas, que no seu traballo de campo facía máis e máis perguntas. Un bo día, un pegoreiro de Valverde agasallouno cun cuaderno, despois de lle decir: “És un pesado que non fai máis que preguntarl. Toma.” O cuaderno contiña 3000 palabras da fala. Agora está en fase de elaboración o diccionario que conta xa con 5000 entradas, material pró estudio filolóxico no que parecen máis interesados Costas e Francisco Fernández Rei que os propios extremeños.”

            Así remataba un artículo publicado no Diario de Pontevedra o 15.05.2006. Actualmente ando a leere un libro sobre o Valego, así denominada polo autor, Xosé-Henrique Costas González, a fala do Val de Xálima, as tres variantes antes citadas. Costas está especializado fundamentalmente nos eidos da dialectoloxía e da sociolingüística e leva moitísimos anos a traballare nas falas do galego exterior (Eo-Navia, Bierzo e As Portelas) e principalmente no chamado valego ou galego de Cáceres, sobre as que leva publicado unha trintena de artículos i ediciós. E son máis de vinte anos de estudio da fala de Xálima cristalizados nunha edición coidada de Edicións Xerais. O libro, que está prologado por Francisco Fernández Rei, tamén citado no parágrafo anterior, foi presentado en Valverde o pasado mes de Decembro, acto relatado nun blog daquel lugar: “Un sitiu valverdeiru”, nome que tamén vale pra defini-la pegada do astur-leonés naquela lingua minorizada que, por tesón das xentes, mantense como firme instrumento de comunicación oral.

            A presentación debeu ter unha certa carga emotiva, tamén ou especialmente pró propio Costas. Describen no blog: “U pasau viernis 27 de diciembri, a isu das seis da tardi, mentras un´a molizna sin descansu abría u pasu au fusculuscu que avanzaba desde u Xálima a Marvana pra arroipal cu mantu de un´a noite invernal u noso lugal de Valverdi; nu salón de baili do Hotel A Palmeira se presentaba u libru titulau: “O Valego, as falas de orixe galega do Val do Ellas (Cáceres-Exremadura)”, editau en octubri desti anu pur Edicións Xerais de Galicia y que recopila vinte anus de investigación personal sobre o primel ben intangibli de tos us extremenhus declarau Ben de Interés Cultural pur a Junta de Extremadura nu anu 2001 baju a denominación de “A Fala”. Foi unha zagala, Estela Estévez, a conductora do acto, que lle pasaría o  micro a Costas despois de presentalo ós asistentes.   

            Emocionante debeu se-la ocasión pra Xosé-Henrique Costas, que fixo referencia ás primeiras novas que tivera da “fala”, de cando veu na TVG un programa de Antón Reixa, Sitio Distinto, que un día do 1991, co título de “falas raras”, tratou do valverdeiro, con entrevista a un camioneiro, home daquelas terras. Costas falou da querencia que a partir daquel momento lle tomara a aquel recanto, ás súas xentes e variedades lingüísticas. E aínda que non tódo-los autores ven a fala de Xálima como lingua esencialmente galega, Costas sí, e ofreceuse no acto pra traballare no proceso de normalización das diversas variantes que se dan no Val. Xa non queda espacio pra entrarmos a considerar algús aspectos do libro, de cuia edición como achega importante ó estudio daquelas falas, deixamos constancia. 

sábado, 22 de febrero de 2014

Gehena pontevedresa

Gehena pontevedresa. A ocupación das marismas de Lourizán dende que, en mala hora, o goberno franquista outorgara concesión prá primeira pasteira, unha concesión nula ab-initio porque endexamáis se cumpreu co condicionado. Din que Franco quedou impactado o día da inauguración, que incluso clamou daquela: "¿Pero no había otra sitio? Dios mío, ¡qué han hecho!". Así quedaba consumada a gran trampa de Suánzes ó Caudillo, que nunca tragou e que, no 73, á par que negaban autorización prá declaración do que vedes na foto como terreo industrial e que xa os redactores do PXOM 1970 pontevedrés tentaban consolidare. A mafia xa estaba a traballare o asunto, como arestora, cando temos unha clase política (varias xeneraciós e de diversos partidos) "consolada" coesa presencia aínda que falen da Carta de Aalborg por eles denostada. Pois nese 73 o Goberno franquista aconsellaba ó concello que solicitasen outro trazado prá autopista que hoxe cruza a ría cunha deshonesta ponte causante do impacto ambiental que aquel goberno quería evitar, á par que se definía pola eliminación das industrias asentadas nesa gehena particular, inferno pontevedrés, causante de problemas de convivencia e de non poucas enfermedades.

Pontevedra, 22.02.2014
Entrada n. 1742 do blog.


Gehena pontevedresa,
por Xesús López Fernández

A fotografía abonda prá definición do lugar e morte desta ría, un sistema sensible de augas case-entrópicas malferidas dend´o ano 63 e posteriores. O que era un mar de vida, o mellor banco de ameixas de Galicia (de croques, longueirós, ostras) é actualmente unha gehena de deseño, especie de inferno particular pontevedrés. En relación con Elnosa e a requerimento de Salvemos Pontevedra, como se indica na entrada anterior a este post; en relación coa sentencia alí comentada da Audiencia Nacional que ordea incoa-la cancelación da concesión que, curiosamente, Elnosa non aportou no procedemento agora concluído, algo parece moverse na Xunta.

Cando pasou o día dunha primeira aproximación á noticia parece como se non tivese ocurrido nada, pois non foi nova de nengún informativo televisivo, nen das diversas camadas político-administrativas, como se a mafia estivese a dictare certos comportamentos. Parece se salva o conselleiro de Medio Ambiente, Agustín Hernández, que trae ó seu discurso o tema da AAI (autorización ambiental integrada) outorgada a Elnosa, que non sería posible sen concesión (que presuntamente non existe). De tódo-los xeitos parece que o traslado da fábrica da Elnosa portuguesa está xa pactado, según os discursos do conselleiro. Sigue un enlace do Faro de Vigo, que parece é o medio que mellor informa nesta hora crucial na que unha Xusticia demorada parece non está morta de todo. ¡Cántos anos, Deus, prá súa definición!

Faro de Vigo, 22.02.2014  La Xunta vincula la autorización ambiental a Elnosa a la vigencia de su concesión. 

viernes, 21 de febrero de 2014

Salvemos Pontevedra i Elnosa

A Audiencia Nacional ven de dictare unha nova sentencia, contra o Goberno e máis Elnosa, a clorera que pervive nas marismas de Lourizán a pesar de ter sido contestada e de existir constancia da súa forza contaminante e dos problemas xerados en contra do medio ambiente e da saúde humáas.

Pontevedra, 21.02.2014
Entrada n. 1741 do blog


Salvemos Pontevedra i Elnosa,
por Xesús López Fernández

A noticia apuntada a pé de foto aínda non está dixerida polos diversos medios. Sí apareceu hoxe no Faro de Vigo, en La Voz de Galicia e máis no Diario de Pontevedra. Pero non aínda en El País, en El Mundo, onde se agarda traten a información que coido tamén se lle "escapou" ós diversos medios de radio e televisión, Radio Pontevedra incluída, o que non resulta de extrañar nun país onde son a Guarda Civil e a Policía Nacional as presuntas defensores da Democracia, pró que nalgús casos teñen que entraren en non poucos despachos oficiales pra se levare arquivos, computadoras, información de correos, expedientes de obras. Unha vergonza.

Salvemos Pontevedra naceu hai uns once anos e dend´aquela leva incoado unha serie de procedementos centrados fundamentalmente na defensa de Lei de Costas, na súa aplicación. E denunciando ante a Xusticia as omisiós e ninguneo sistemáticos da Administración, das distintas Administraciós, que deberían entraren de oficio nos casos que Salvemos Pontevedra leva promovidos.

Desta volta son xa cinco ou seis as sentencias promovidas por este colectivo no exercicio da acción popular recomendada pola Constitución e tamén pola Lei de Costas.

Enlaces:
Faro de Vigo, 21.02.2014. A Audiencia Nacional insta o cese de Elnosa. 
La Voz de Galicia, 21.02.2014.  Audiencia Nacional insta el fin de la concesión de Elnosa.

martes, 18 de febrero de 2014

Memoria de Xulio Verne e o Nautilus





Tomas diversas das Cíes, na bocana da ría de Vigo, dende Cabo Estai. 

A fixa mirada da súa estatua ( a foto corresponde á fase de realización), no Náutico, parece nos está a recriminar: "¡Qué! ¿Non teñen vostedes Historia que contar? ¿É que  carecen de símbolos culturales ou avances tecnolóxicos que propoñeren? ¿Xa non hai en Vigo fortuna humanística que defender? Tan cómodos están, todos vostedes, metidos no seu tobo de traballo, ou paro, aillados?". (Apunte que fai Carlos Núñez, o autor do artículo que se cita nesta entrada. 

Pontevedra, 18.02.2014
Entrada n. 1740 do blog

Memoria de Xulio Verne e o Nautilus,
por Xesús López Fernández

A imaxinación de Xulio Verne situou o Nautilus na ría de Vigo. O autor fai incluso mención da data: o 18.02.1868. Carlos Núñez dedícalle hoxe un artículo no Faro de Vigo, que convén leer (Julio Verne y las señas de identidad viguesas), unha sentida lembranza do autor de "Vinte mil légoas de Viaxe submariño", unha das novelas máis universales que describe as aventuras do capitán Nemo por tódo-los mares do globo. Pero, como sinala o articulista, Xulio Verne, como unha premonición, sitúa todo o seu inxenio no interior desta nave de leenda como un gran laboratorio de investigación náutica na ría máis rica do mundo. 

(Eu visitei unha réplica do Nautilus  no parque de Disneyland, Paris, o pasado mes de Setembro 2013.) 

domingo, 16 de febrero de 2014

Tempo incerto pró Planeta

 A longa serie de borrascas que parecen un preanuncio apocalíptico poden estar retratadas na foto, na que o home (os Gobernos), o gran causante de acabare co equilibrio ecolóxico, de ter borrado os boscos primarios da faz da Terra, aínda tumba a última árbore que quedaba. E ven o peor, todo está na fin. Acabouse o tempo. 
 Unha das últimas borrascas abateu a nogueira de Licín, en Galicia, á que se lle calculan máis de cincocentos anos. O ano pasado, no que os nocedos do lugar apenas deron noces, o da foto sí que as dou, cativas, pero si que as dou. Como era o seu costume.
Rendida no chan, o seu dono vai procurare un certo futuro prá árbore, que parece mostra raíces en bo estado. Acaracochada como está pouco se vai poder facer, pero sí obter novos vástagos, renovos de cepa a partir do que permaneza enraigañado no chan de Licín, n´O Saviñao, provincia de Lugo. (Foto de La Voz de Galicia). E que conten a súa historia no futuro: "Era unha nogueira/nogal/nogueiro/noceira/noceiro/nocedo [tamén conxunto de noceiras]/caroleira/coucheira/concheiro, en Licín d´O Saviñao que, ainda contando con máis de cinco séculos de vida non cansara de dar froito. Ata que chegou a borrasca atlántica que o abateu no 2014...! Pero aquí estamos nós, nadas das súas raiceiras, dispostas a lles mostrare ás xentes que levamos connosco a forza anovada daquel xigante centenario, e somos unha familia....."

Pontevedra, 17.02.2014
Entrada n. 1739 do blog
Artículo semanal no Diario de Pontevedra. 

Tempo incerto pró Planeta,
por Xesús López Fernández

   Estamos a vivir un Outono-Inverno de mal tempo, de cicloxénesis encadeadas que se van manifestando de diverso modo: chuvias abondantes, neve, pedraza, fortes ventos de incluso máis de 150 km por hora. O mar bate nas costas, como unha manifestación de Gaia, a súa venganza contra tanta estulticia dos homes incapaces de consolidaren novas ribeiras, como ten sido a pretensión de máis dun parvaxolo, ou de construiren esa cidade lineal pola banda do mar, delirio de especuladores que ven con certa esperanza a outención de novas franquicias, da cabalo da Lei de Costas reformada, algo xa denunciado por don Francisco Javier Sanz Larruga, Catedrático de Dereito Administrativo da Universidade d´A Coruña, que tamén é Director do Observatorio do Litoral da UDC e Membro da Xunta Directiva da “Asociación de Derecho Ambiental Español”. O home, que é autor de non poucos traballos e comunicaciós refírese á cicloxénesis que estamos a sofrir como fundamento pra unha serea reflexión xurídica.

   Comenta o citado profesor que estos fenómenos atmosféricos, según os expertos, son atípicos, pero aquí está connosco  ese “tren de borrascas” con suxerentes nomes de féminas, que nos fascinan á par que nos asombran os efectos destructivos nas nosas zonas costeiras e do interior. Van alá varios meses nos que a natureza está a mostrare a súa sobrecolledora forza. O home indica que xa hai voces que identifican este fenómeno co imparable proceso do cambio climático e claman por reactiva-las medidas do Protocolo de Kioto, tra-lo acordo  de mínimos  sinado na Conferencia das Naciós Unidas do Cambio Climático en Doha, en Decembro do 2012. E hai varios discursos pra non lle bota-la culpa toda ó cambio global: que pode ser mesmo, dín, unha casual conxunción de borrascas, mareas vivas, mar de fondo… Mai-los expertos do IPCC (Panel Medioambiental do Cambio Climático) falan de “fenómenos meteorolóxicos extremos” asociados ó cambio climático. Pero Javier Sanz argumenta: “En todo caso, non é a primeira vez que acontece”.

   Javier Sanz cita un artículo do Prof. Vidal Romaní, catedrático de Xeoloxía, que acedamente comentaba hai poucos días sobre os arrasos causados pola cicloxénesis na costa de Galicia, cómo “a intervención humáa no litoral é de cada volta máis sensentido e agresiva”, cómo “nas áreas urbás e periurbás foise incrementando a presión na ocupación do litoral, extendendo as cidades e as súas instalaciós…”, cómo o “nivel do mar vai continuar sobindo”, e cómo veremos cada ano que “o mar desmantela en poucos horas o que ten sido construído en terreo de nadie co diñeiro de todos e que vai ser de novo reconstruído, co diñeiro de todos, pra ser destroído novamente polo mar no ano seguinte”. Dáse a casualidade de que o pasado 7 de febreiro Javier Sanz tivo ocasión de expoñere en Santiago de Compostela, ante colegas profesores de Dereito Administrativo de toda España, coa presencia na ocasión  do Prof. Menéndez Rexach (un dos pais da Lei de Costas 1988) e da Prof. García Pérez (Univ. d´A Coruña), as novedades inseridas na controvertida Lei 2/2103 de reforma da Lei de Costas, en relación co cambio climático e na parte final do texto, seguramente pola presión exercida por certos sectores científicos e grupos ecoloxistas, en relación coas posibles consecuencias do cambio climático sobre zonas costeiras.  En fin, que a lei reformada deixa abertas non poucas vías pró disparate ambiental, persoalizado por novas construcciós, recheos, infraestructuras, baixo a atenta mirada dos clústers.
  
   Pega con forza extrema  a cicloxénesis no Reino Unido, referencia coa que queremos cerra-lo artículo. Das investigaciós feitas nun sentido amplio polo Servicio Meteorolóxico Británico e o Centre for Ecology&Hidrology, dedúcese que a evolución  do tren de borrascas afecta a todo Atlántico. E que a causa directa ven dada polo marcado e rectilíneo chorro polar, un trinta por cen máis forte do que sería climatolóxicamente normal. O estudio comenta que o contraste antr´as augas atlánticas subtropicales e as do Atlántico noroccidental enfriadas polas descargas polares que teñen lugar nesa zona están na orixe das borrascas. Como sexa, parece estamos nun tempo apocalíptico, co Planeta resentido. Se o nivel do oceano vai seguir sobindo, ¿pódese pensar que as cicloxénesis que nos atacan son xa unha demostración dinámica desa sobida?. O estudio británico apunta como posible culpable a actuación do home. Será mellor decir dos Gobernos, ambientalmente insensibles.

domingo, 9 de febrero de 2014

Bilingüismo harmónico e desmemoria

Vida con contratempos e perseguido políticamente, a de Aníbal Otero, lingüista cabal que tiña colaborado na confección do mapa lingüístico español dirixido por Ramón Menéndez Pidal, foi a dun traballador excepcional, talvez aínda non debidamente conocida máis alá da obra a el adicada por Xesús Alonso Montero. Os interesados poden consultar en internet non poucas referencias á súa biografía e traballos.

Eu simplemente quero decir aquí que no Diccionario de diccionarios de Antón Santamarina están moitísimas das palabras por este lingüista recollidas i estudiadas que, curiosamente i en non poucos casos, foron botadas do "dicionario" da RAG por outros lingüistas menores. E aquí ven a conto citar a Steiner por críticas á situación do galego, seguramente porque George Steiner, defensor das linguas minoritarias, percibeu no galegués ou galizo resultado da deturpación oficial da lingua algús rasgos do que el define como "linguas das tribus estalinistas", como que as normas do 1982 non foron redactadas pola RAG, nunha especie de louca fuxida do chamado bilingüismo harmónico, lonxe das lecciós de Sarmiento ou Dámaso Alonso.Tamén de Aníbal Otero. 

Pontevedra, 10.02.2014
Entrada . 1738 do blog
Artículo semanal no Diario de Pontevedra

Bilingüismo harmónico e desmemoria,
por  Xesús López Fernández

            Sigo creendo no bilingüismo harmónico, tal como teño apuntado hai tempo, no que seguimos pensando moitos galegos que vemos ó galego e ó castelao como linguas irmás, por próximas. Talvez unha nova pedagoxía, saber das diferencias na conformación das palabras, a distinta palatalización de grupos consonánticos que se dou no galego e no castelán, axudaría a un maior dominio do galego que non caer, por puro diferencialismo, en formas que non por normativas deixan de seren claramente deturpadas. E ter en conta, tamén, que moitísimas palabras galegas, polo feito de seren comús a ambas linguas, non deben sere eliminadas dos nosos diccionarios levados por un diferencialismo xangal. E convén mazar de novo coa lección do Padre Sarmiento de construí-lo idioma a partir da fala, como se aduviñase o presente que nos están a marcaren. Afirmación profética  no século XVIII.

              Francisco Fernández Rei, na presentación do Atlas Lingüístico Galego, Vol. 1, / Morfoloxía Verbal, cando apunta a necesidade da confección do atlas galego, arranca coa cita de que, no 1944, Dámaso Alonso comezara unha serie de artículos sobre problemas, fundamentalmente léxicos, do galego falado no occidente asturián, na zona antr´os ríos Eo e Navia, basándose en materiales por el mesmo recollidos in situ. E no 1957, cando a publicación da súa monografía “El gallego-leonés de Os Ancares”, queixabase da penuria dos traballos de investigación sobre o galego de Galicia, con estas palabras: “Non sabemos case nada do que é a verdadeira imaxe da rica variedade fonética do galego falado en Galicia. É lamentable  a enorme escaseza de estudios lingüísticos galegos feitos con carácter científico.[….]”. Anos despois, no 1962, denunciaba o notable retraso investigador, afirmaba que a fonética da nosa lingua era unha incógnita e recomendaba a recollida sistemática de materiales.

            No 1971 a Universidade de Santiago creaba o Instituto da Lingua Galega (ILG), organismo supradepartamental que tería como obxeto a promoción e cultivo do idioma galego, así como a investigación sincrónica do galego actual. Con ese obxetivo, o ILG comezaría no 1974 a elaboración dun atlas de todo o dominio lingüístico galego. Redactouse daquela un cuestionario con 2711 perguntas, moitas delas con respostas múltiples pra traballaren sobre unha rede de 167 puntos nas catro provincias galegas, ós que hai que engadire os correspondentes ó galego falado fóra dos límites administrativos de Galicia (7, en Asturias;  5, en León;  3, en Zamora). E no 1990 aparecería o 1 ALGA, o primeiro volume do atlas lingüístico, con  abondoso material cartográfico. Aquí non cabe xa unha maior exposición; simplemente achegarse á obra e consultala. Coidamos que estos traballos terían satisfeito ó P. Sarmiento (facede o idioma a partir da fala) ou a Dámaso Alonso, que sempre recomendara que, pola riqueza idiomática existente, se partira dunha rede tupida, dado que a nosa terra reunía o 60 por cen dos núcleos de poboación españoles.
      
      Sen embargo, as normas ortográficas e morfolóxicas que se irían redactando parecen correspondérense coa lingua oficialmente deturpada, na que especialmente a clase política tenta colocare o seu discurso dando exemplo dunha clara falta de instalación, fracturada a psicoloxía da lingua da oralidade sobre a que se supón traballaron os redactores do atlas lingüístico. Se hai sete días publicaba un artículo titulado “Fermín Penzol, o faraute”, nel indicaba que esa palabra, “faraute” (haraute, faraldo), que está nos vellos diccionarios, non aparece xa no “dicionario” da RAG, no que parece unha política sistemática de eliminación de verbas, máis preocupados de tomar cultismos da seira portuguesa que de elaboralos dend´a propia lingua galega ou das súas matrices latina e grega. É moita a xente que se vai afastando das normas da “enxeñería social da deriva lingüística”, da desmemoria. As xentes reclaman o bilingüismo harmónico, o galego da oralidade, que foi o salvador da fala.      

domingo, 2 de febrero de 2014

Fermín Penzol, o faraute

 Ó fondo, Castropol. No lugar foron non poucos os  encontros de Fermín Penzol e Ramón Piñeiro. 
Teño estado alí. Na ensenada de La Linera, nas miñas visitas, foi raro non ver á canilonga (cormorán) solagarse nas augas pra logo reaparecer cun peixe no peteiro. É un lugar de paz no que se pode xantar ben.

Pontevedra, 3.02.2014
Entrada n. 1737 do blog
Artículo semanal no Diario de Pontevedra

                                                            Fermín Penzol, o faraute,
                                             por Xesús López Fernández
           
           Co título de Cartas a Fermín Penzol acaba de aparecer un novo caderno Ramón Piñeiro, o n. XXVII, no que se recollen varias epístolas de amigos varios: as máis numerosas son de Ramón Piñeiro, 39; de Ben-Cho-Shey, 10; 8 de Cabanillas e unha única de Ramón Otero Pedrayo. No apéndice 1 inclúese unha longa de Rodolfo Prada a Ramón Otero Pedrayo relatándolle os detalles da agonía, da morte e do enterro de Castelao (remitida posteriormente a Penzol por Ramón Piñeiro, o 5.4.1950). Un apéndice segundo aporta outras dez cartas de Piñeiro a Isidoro Millán, que veñen ó caso por coincidiren coa época na que arranca Galaxia, cando Isidoro traballaba sobre a obra do P. Sarmiento (o Onomástico Etimolóxico) e outras arelas do momento. O editor, Luís Cochón, fai un prólogo preciso, e precioso, en relación coese trenzado de misivas, de afectos, nas que a procesión vai por dentro.

            Nas cartas trasluce a pobreza intelectual e moral daquel tempo. “Fálase de amigos, poucos, de tertulias de café. Cartas previstas e previsibles. Misivas anunciadas. De ordenanza. Para dicir que nada hai que dicir”, según conta Cochón. Algo se conta de amigos ou conocidos, de libros que van saíndo. E que ninguén espere primores desta prosa non poética, agás da misiva de Otero Pedrayo. Ou do vello Cabanillas que parece que xa ven de volta de todo e ousa decir cousas comprometidas, “salferido aínda do seu agrarismo rebelde”. No entramado das cartas vai emerxendo, de cada volta máis evidente, a bibliomanía de Penzol por riba da política; talvez a mellor política que Fermín Fernández Penzol-Labandera fixo pra todos nós. Un enorme compromiso partidario, sempre contado de esguello, labor loubado e ben definido polo Poeta da Raza, Ramón Cabanillas, cando a súa carta n. 7, escrita o 8.10.1952, vai encabezada do seguinte tenor: Sr. D. Fermín Fernández Labandera Penzol (sic), no encastelado Castropol faraute do Eo.

            Cochón dinos que, coesa palabra, Cabanillas entromete, máis aló do que se dixo, unha aposición explicativa: faraute, un medievalismo de orixe provenzal, palabra moi cara ó autor que viña de usala no seu poemario Samos, co significado que ten alí e aquí de “mensaxeiro”, “anunciador”, ”heraldo”, acepciós todas que fan agora referencia ó río e ó castro empetoutado. ”Faraute como verba de porte, heráldica, diversa e distinta”, co orcelo secular doutros tempos e leendas. A palabra está recollida en diversos diccionarios cultos da lingua galega: Carré defínea como “heraldo. Que sirve de mensaxeiro antre persoas ausentes”; Franco Grande e Ibáñez, defínena como “Heraldo. Intérprete”; Eladio Rodríguez dí: “o que leva recados dunha a outra parte, antre persoas ausentes ou distantes. Mediador”.  

            “Faraute”, ou “haraute” (que cita Méndez Ferrín),  ou “faraldo”, palabra ésta que se me ocurre pode te-lo mesmo significado e que está nos vellos diccionarios como simple apelido, as tres palabras están desaparecidas no “dicionario da RAG” (nótese a supresión do cc culto), na que parece unha política de aniquilación de vocablos, por puro diferencialismo. Palabras veciñas a faraute como “farda” (librea, levita, chepa), “farca” (fame), posiblemente miles de palabras de uso común no idioma galego permanecen ausentes do último “dicionario” da RAG nun proceso involutivo que non se entende. Pero retomemos “faraute”, como a Cabanillas gustaba. “Poeta laureatus é, se cadra por eso mesmo, individuo civil, desperto, agudo e, nesta altura –e noutras—comprometido. A el non se lle oculta que a súa corresponsalía con Penzol, a el e ós máis, responde a unha política de urdime doméstica que por veces semella clandestina, ó abeiro da fratría antiga”, según rubrica Luís Cochón, que tamén nesas e noutras colecciós de cartas existentes está encastañado o vello galeguismo orgánico, corcosido, e Fermín Penzol exerce como activista orgánico, no cimo do penedo, porque canto teña que ver coa fratría debe ser comunicado ó secretario xeral. El xunta e reúne as novas de interese pró grupo. Tal é o seu papel e rol. Segredo de todos. Cochón dixit.