O carballo, árbore divina

 Ésta é unha mostra parcial dunha pequena carballeira particular, unha terra en fase de rexeneración, porque os carballos van creando a terra vexetal fértil no canto do que fai o arrasador eucalipto, eliminado neste monte. Traballo costou, pero os carballos xa aparecen como semimaduros....  

 ...i enriquecen de color a outonada da paisaxe, colorido que atrae paxaros. Qué non sería Galicia con outro sentido da reforestación que non o imposto polos políticos ó servicio das pasteiras. Incluso Castelao --non hai que mitificar a nadie-- presentía un futuro espléndido prá nosa terra coa irracional repoboación forestal posta en marcha e mortas as nosas rías pola acción das pasteiras, como acontece coa de Pontevedra, que el, que se puido creer profeta, non chegou ver convertida en desgracia total. (Non sabía o que decía, nesto como noutras cousas, e realmente foi tamén, en certo sentido, un deconstructor do idioma)

Que as follas de carballo sirvan a modo de bendición da casa.

Pontevedra, 25.11.2012
Entrada n. 1577 do blog
Artículo semanal

O carballo, árbore divina,  

por Xesús López Fernández

            Pódese decir que na Europa aria existeu ó longo dos séculos un culto certo ó carballo. Incluso en Galicia, según indica no seu diccionario Eladio Rodríguez, a carballeira ten pró labrego un sentido reverencial porque dela se sortía, obtiña moito do material preciso prós seus labores. Na nosa lingoa existen moitas palabras pra designare as variedades desta árbore e as súas agrupaciós. E volvendo ó sentido reverencial citado, as xentes sinten un certo orgullo cando no seu lugar ou aldea existe algún carballo de gran porte. ¿Cómo sería o carballo ou reboira que aparece no escudo de Montederramo, Ourense? Témolo citado hai anos nun traballo titulado “Do nome da Ribeira Sacra”, porque o convento de San Xohán de Montederramo foi fundado por mandato de dona Tereixa de Portugal no lugar conocido como Rovoira Sacrata, denominación recollida no documento fundacional.

            Seguindo a James Frazer lembremos que tanto gregos como italos asociaran esta árbore co seu deus máximo, Zeus ou Xúpiter, divinidade do ceo, da chuvia e do trebón. E nun dos santuarios de máis sona da vella Grecia, o de Dodona, Zeus era venerado no seu carballo oracular. Tense dito que as treboadas eran máis frecuentes en Dodona que no resto de Europa, razón que convertiría o lugar en morada digna do deus, cuia voz oíase tanto no susurro das follas do carballo como no tronicio que sigue ó lóstrego, algo talvez imitado co fragor dos gongos no entorno do santuario. Zeus estaba representado polo “deus-carballo”, i Hera pola “deusa-carballo”. E créese que en Beocia celebraban con gran esplendor o seu matrimonio sacro… Como Zeus era, pois, deus do carballo, da chuvia e do trebón, o sacerdote do seu culto, practicaba un conxuro prá chuvia por medio dunha ponla de carballo que solagaba nunha fonte sagrada. En Olimpia  e outras partes Zeus foi adorado como “Tonante” ou “Treboante” i en Atenas había un altar de sacrificios pró ”Fulgurante Zeus” no muro da cidade, ademáis de marcare os sitios fulgurados polo raio. Os reis gregos, decíanse decendentes de Zeus. Personificabano como facían os reis italos con Xúpiter, a súa contrafigura.

            Na Italia antigua  tódo-los carballos foron consagrados a Xúpiter e, no Capitolio de Roma, o deus foi adorado non só como deidade do carballo, senón da chuvia e do trebón. E o deus funcionaba cando en tempos de seca se dirixían a el en rogativa as matronas nobles, que acostumaban a sobire cos pes nús, o pelo solto, a mente pura, a longa costa do Capitolio pregando a Xúpiter pra que chovera. Inmediatamente chovía a cántaros. O autor que nó-lo conta dí que actualmente xa non somos relixiosos e así nos vai. E cando pasamos da Europa meriodional á Europa central, o gran deus do carballo e do trebón está tamén cos bárbaros arios que viven nas inmensas selvas primitivas. E antre os celtas da Galia, os druídas non estimaban nada tan sagrado como o visgo e o carballo sobre o que vivía, escollían carballeiras pra escenario do seu rito solemne e non executaban nengunha das súas ceremonias sen follas de carballo.”Os celtas –di un escritor grego— adoran a Zeus e a imaxe céltica do deus é un gran carballo, culto que os celtas que se estableceron en Asia no século III antes da nosa era levaron alá; que incluso o Senado gálata reuníase nun lugar con nome céltico puro, Drynemetum, “bosco do carballo sagrado” ou “templo do carballo”.

              

            Abreviando diremos que, según conta Grimm, o xefe das árbores santas era, antr´os xermáns, o carballo, tamén dedicado ó deus do trebón, Donar ou Thunar, o equivalente ó Thor norso, e que incluso foi talado un carballo sagrado en Geismar, Hesse, por Bonifacio, bispo de Maguncia, no século VII, porque o tal carballo tiña por nome, antr´os pagáns, o de carballo de Xúpiter, que no antiguo alemán sería “o carballo de Donar/Thunar”. “Thursday”, día de Thunar; “Xoves”, día de Jovis, parecen confirmar esa idea de que estamos ante un magma cultural/relixioso común. E aínda habería máis casos asimilables, como o dos lituáns, cun deus chamado Perkunas, outro clon de Zeus/Xúpiter/Thunar. O carballo sagrado tivo un claro protagonismo naquelas paganías; tamén  en Galicia, especialmente na Rovoira Sacrata do documento fundacional de Montederramo, aínda que o traduciran como Ribeira Sacra.