domingo, 23 de diciembre de 2012

A TRADICIÓN BELENÍSTICA



Pontevedra, 23.12.2012

Entrada n. 1595 do blog

Artículo semanal

A tradición belenística,

por Xesús López Fernández

     Dende vellos tempos é costume do mundo católico a representación plástica do nacemento do neno Xesús. A esta práctica chámaselle belenismo (construcción de beléns, tamén denominados nacementos, pesebres, portales ou pasitos nos diferentes países de fala hispana. Agora estamos no nomento de construir estas representaciós, xa nas familias, parroquias, comercios, etc., representando estas demostraciós parte da liturxia navideña en moitos lugares do mundo, especialmente nos países de tradición católica. Pra integrarse máis na tradición non estaría de máis visita-lo convento franciscán de Greccio, en Italia, a pouca distancia de Asís, a Cidade da Paz. E foi alí onde parece que se montou o primeiro belén, en vida de San Francisco e por iniciativa súa, prá conmemoración do nacemento de Xesucristo, na Noiteboa do 1223, nacemento que non foi representado con figuriñas, miniaturas de obxetos cotiáns, nen con persoas, pero sí con animales. 

               Daquela celebrouse unha misa de noite, acompañada dunha representación simbólica da escea do nacemento, por medio dun pesebre (sen neno), co boi e coa mula, en base á tradición cristiá e ós Evanxelios apócrifos, así como na lectura de Isaías: “Conoce o boi ó seu dono, e o asno ó pesebre do seu amo. Israel non conoce, o meu pobo non ten capacidade de discernir”(Is.1,3). I estos animales, últimamente postos en dúbida por algús medios, aparecen xa no pesebre do século IV, descoberto nas catacumbas da Basílica de San Sebastián, en Roma, no ano 1877. Como ben aclarou o Papa, o feito de que nos Evanxelios canónicos non se citen os animales, non quer decir que a Tradición careza de valor. Eu estiven en Greccio no ano 2009, o 19 de Marzo, antes de seguir viaxe a Asís; como tamén en Belén, en Agosto do mesmo ano, na gruta de pedra caliza onde a tradición sitúa o nacemento do Neno, e na Basílica da Natividade. Incluso celebramos unha liturxia no Campo dos Pastores, onde se supón foron avisados os primeiros testigos do Nadal de Xesús.    

                    Conta San Bonaventura, cuia cela de Greccio tamén visitei, que tras celebra-la misa o sacerdote sobre o pesebre (utilizado como altar), San Francisco cantou o Evanxelio e predicou sobre as circunstancias homildes do nacemento de Cristo, fillo de Deus, circunstancias que naquel momento se reiteraban (noite fría, no interior dunha cova, no lugar onde comían as bestas que, xunto ó Neno, quecíano co seu alento). Enorme emoción nos asistentes, a tal xeito que o señor do lugar, Xohán Greccio “asegurou que veu un fermoso neno no pesebre que o padre Francisco colleu nos seus brazos; que incluso o fixo dormir”. Suponse que despois desta primeira representación, que máis que un belén poderémolo asimilare a un drama litúrxico, foise popularizando a instalación de beléns nas igrexas, no tempo de Nadal, con figuras de barro, cera, madeira ou resina en vez de seres vivos.

            Aínda teño vivo o relembro do nacemento familiar que facía unha miña irmá, con máis de cen puntos de luz, auga corrente, diversas fontes e, ás vellas figuras (algunha con máis de cen anos) foranse agregando outras con movemento (leñadores, ferreiros, panadeiras, etc.); que o conxunto total resultaba moi harmonioso, como unha aldea á procura da verdadeira sustentabilidade. Unha das últimas figuras incorporadas ó censo que actuaba dend´o Nadal ata os primeiros días da Febreiro, cando os belenistas soen recollere a súa obra, foi un rucho (ruzo), como oín chamare en Aldán ós asnos. E falando deste animal, digamos que San Xosé tiña un. Ana Catalina Emmerich, a monxa alemá autora de numerosas revelaciós, tamén o cita, usado nos desprazamentos con María, especialmente cando se achegaba o momento do parto, San Xosé procurando acobillo, chamando nas diversas casas de Belén, ata que outaron pola cova. Conozo o sitio. E comprendo a emoción das xentes que estos días, prá celebración do Nadal, achéganse a aquel lugar sagrado. Qué mellor belén!         

12 comentarios:

Old Nick dijo...

MUY FELICES FIESTAS Y MEJOR 2013, Con Mis Mejores Deseos.

o blog de xesús lópez dijo...

Gracias, amigo.
Mis mejores deseos para tí y todos los amigos que, de alguna forma, compartimos en la blogosfera preocupaciones y esperanzas, de unas muy felices y cristianas fiestas de Navidad 2012 y que un 2013 menos siniestro que este que termina nos sea dado.

xad dijo...

Feliz Navidad, Xesús. Mis mejores deseos para ti y tu familia.

o blog de xesús lópez dijo...

Gracias, amigo. Lo mismo digo para tí y los tuyos. Sentimos la Navidad, hagamos lo posible porque la sociedad también la sienta más allá de los reclamos publicitarios.
Un abrazo

Herep dijo...

Feliz Navidad, Xesús.
Que tenga una feliz noche junto a los suyos.

Un abrazo.

o blog de xesús lópez dijo...

Hola, Herep:
Muchas gracias, amigo.
Yo también os deseo unas felices y cristianas fiestas de Navidad.
Un abrazo

Sinretorno dijo...

Muchas gracias, Feliz navidad!!!!

o blog de xesús lópez dijo...

Gracias igualmente! Feliz Navidad y a ver si en el 2013 mejoran las cosas.

Unknown dijo...

No desearía por nada que esa tradición tan nuestra se perdiera por las nuevas y estúpidas convenciones sociales y lo políticamente correcto. Un excelente artículo.

Me sumo a las felicitaciones por éstas fiestas, el año que vendrá y todos los grandes deseos que en nuestro foro interno deseamos cumplir.

Un saludazo.

o blog de xesús lópez dijo...

Gracias por tu comentario.
Efectivamente, la tradición está amenazada desde diversos flancos del partido único que nos gobierna.
Tenemos que convertir nuestra voz en auténtico clamor, no dejarnos acojonar.
Y también un saludazo

trillian dijo...

Xesus acabo de ver el video, me he quedado impresionada.
Asi cantado a capela se atreberían pocos, si tienes esa voz hoy en día como sería hace unos años, de verdad me he emocionado,en un paraje así y cantando una canción en Galego, eso es único.
No sé si no habrás equivocado la carrera jejej.
Gracias por compartirla.
Mohitos bikos
Feliz fín de año,y año nuevo,para ti y toda tú familia.

MaryC.

o blog de xesús lópez dijo...

Gracias, mujer, por tu comentario.
Ha sido un testimonio entre amigos,pero ha sido, tal vez, la primera vez que la lengua gallega ha sonado en un marco tan universal como el teatro de Epidauro, donde han cantado grandes figuras.
He procurado hacer, además, una interpretación dramática. Pero resultou o que resultou. E ata houbo aplausos.
Repito, graciñas.
E bicos.