sábado, 27 de marzo de 2010

O ANO DE UXÍO NOVONEYRA

Uxío Novoneyra, o poeta do Caurel, ó que este ano se ll´adica o Día das Letras Galegas.
-
Pontevedra, 28.03.2010
-
Entrada n. 1207 do blog.


Artículo semanal.

O ano de Uxío Novoneyra,
por Xesús López Fernández



“A casa!, o val!, a patria homilde!.” Así titúlase o libro que, na serie dos Cadernos Ramón Piñeiro e co número XIV, acaba de edita-la Xunta de Galicia, libro homenaxe ó poeta do Caurel. En Pontevedra foi presentado o pasado 24 deste mes de Marzo nun acto un tanto protocolario, presentes no mesmo o secretario de Política Lingüística da Xunta, Anxo Lorenzo, e mai-lo presidente da Real Academia Galega, Xosé Loís Méndez Ferrín. Estiveron tamén na mesa Herminio Barreiro, Daniel Pino, e Luís Cochón Touriño, editor xunto coa súa filla Iris dos textos de Uxío Novoneyra que se inclúen nesta obra de coidadísima edición conforme ó proiecto de Luís Alonso Girgado, Alexandra Cillero Prieto i Élida Abal Santorum. Tiven a sorte de dispoñer dun exemplar días antes do acto, de entrar xa nalgús dos contidos da obra, que nos brindan o conocemento dun Novoneyra pra moitos de nós inédito.


Eu conozo parte da obra poética do autor e conservo a primeira edición do seu libro “Os Eidos”. Algús dos seus poemas [lirismo telúrico según Piñeiro e Otero] formaron parte do “Tempo de Poesía”, un dos espacios do programa semanal en lingua galega que nos anos 1966 e 67 e como colaboración do Ateneo pontevedrés presentabamos por medio de Radio Pontevedra. Foron 92 programas, o último na segunda semáa de Nadal do 67, e non por censura; simple cansazo, falta de tempo. Desconozo o paradeiro actual dos guiós concretados nuns 850 folios ou así, entregados ó propio Ateneo prá súa custodia por si alguén quería continua-lo labor, o máis permanente da institución según o seu supervisor, Isidoro Millán González-Pardo. Pero volvamos a Novoneyra, xa que del vai o libro que arranca cun “alalá” da súa viúda, Elba Rey, que fai memoria do poeta: “Home plenísimo. AGUDA MEMORIA. O poeta está como obrigado á esperanza. Vai da memoria profunda da terra e do Pobo pola soedade, o amor i a morte até a concencia social e nacional… [….]”


Os protagonistas do acto, conocedores do poeta, das súas idas e voltas, do seu apostolado en moitísimos encontros e obras dos que fala a súa Bio-Bibliografía e que o home prodigou explicando a lingua como patria, falaron demoradamente do seu maxisterio. E medio centenar de pregós de actos por el participados van case sempre desa Fala-Lingua, como unha peregrinaxe ou misión intensa. El facía uns apuntes, como inventario das palabras i expresiós non prescindibles, polo que aparecen na escrita [como dín Iris e Luís Cochón] os trazos da oralidade que en moitos dos seus pregós fixou así, en galego e galegamente, pra quedaren aí como memoria escrita, o que coincide co discurso de Ánxel Fole sobre a identificación da oralidade coa escrita. E así, Uxío, antes dun recital pronunciado en Sada no 1989, fixo unha férrea defensa da permanencia dos localismos, rexeitando unha interlingua de laboratorio, na que só os inventores poden reconoce-la súa patria. “Non estamos en contra da interlingua, […], pero exixímoslle que se pareza máis á de tódolos galegos…” dixo daquela.


Crítico co Instituto da Lingua e coa Asociación Galega da Lingua, perguntaba tamén: “Cómo pretenden que se vaia entender e que vaiamos loitar por unha lingua que non é patria de ninguén? Por eso, ós que verdadeiramente falan galego, ós que solo falan galego, ós que sempre falan galego chegaron a facerlles crer que non o saben falar.” Aínda máis grave é o seu discurso en “A xeito de autopoética”, cando di que rexeita “o galego normativizado, homoxeneizado […] do ILG, da RAG, da Xunta e do Parlamento de Galicia, imposto incluso a obras de creación literaria donde máis se precisa conservar o “sangre” da Lingua vivida, a súa forma peculiar i o aroma de infancia e comarca”. Palabras graves. Como cando sigue a afirmar: “Rexeito o Galego Oficial, rexeito a normativa reintegracionista oposta a el e non menos encorsetada e con olor a falsa e a non-patria. Ambas quitáronlle a color, o sabor i a aventura a moita da Literatura Galega”. Un tema longo prá propia RAG. No ano do poeta.

No hay comentarios: