O ABANDONO DAS ALDEAS

Son máis de tres mil as aldeas galegas abandonadas ou con poboación nalgún caso representada por un ou dous habitantes. E pensar que algunha delas foi unha verdadeira unidade de subsistencia e sustentabilidade.....Botando man do enceto dun poema de Curros poderiamos decir: "Da aldea lonxana fumegan as tellas,/ detrás dos petoutos vai póndose o sol.../ Retornan prós eidos coa noite as ovellas/ tiscando das veigas o céspede mol..... (ou así...). Se houbera ovellas habería tamén homes....

Pontevedra, 23.05.2013
Entrada n. 1666 do blog
Artículo semanal, publicado no D. de Pontevedra do luns 20.05

O abandono das aldeas,

por Xesús López Fernández

            Hoxe hai en Galicia máis de 1400 aldeas abandonadas e outras 2000 ó borde da desaparición. Algunhas están no mercado inmobiliario como verdadeiras gangas. E aparecen compradores de diversos países: ingleses, noruegos, incluso rusos. Mesmo a jet-set está interesada en lle toma-lo pulso á natureza, en se meter na paisaxe e formar parte dela. E tamén hai xentes que, a consecuencia da crisis e por estaren na gran nómina do paro, inician un certo retorno ó rural. Aínda hai pouco que comentabamos esa tendencia do retorno ó terruño dos golsados da economía industrial e de servicios, dispostos a comezare unha nova andaina, a ensaiar na economía verde, sen sabere que xa no Cumio de Río Janeiro 1992 se aconsellaba a reconciliación antre ecoloxía i economía, a posta en marcha dunha verdadeira economía ecolóxica porque a nosa civilización estaba a punto de colapsar, de reventar. ¿Pero con qué medios se pode reverti-la situación nunha terra como a nosa, hai tempo derrotada?

            Moitos orates da política non souberon senta-las bases pra esa sustentabilidade da que tanto falan, a sustentabilidade que estaba encereñada, maridada coa economía agrogandeira e coa pesca e marisqueo. E a ver qué fan agora pra repararen tanto mal derivado das súas políticas. Porque a volta ó rural tense convertido nunha opción obrigada, pode que incluso barata prás familias aganadas polo paro, a crisis e o coste de vivir nunha gran cidade, ou non tan grande, ónde os fluxos dinámicos foron morrendo, matando así os viveiros de traballo. ¿Pódese decir que tamén as cidades están a completaren un ciclo, fracasadas xa como marco de riqueza e convivencia? Pero aínda outando polo retorno ó rural, ¿quén vai ser capaz de reconvertire as vellas aldeas, hoxe apagadas, en unidades de producción? Que haxa xentes que practican con éxito a agricultura ecolóxica e colocan os seus productos nun mercado próximo; que haxa tamén xentes que tornen ó pastoreo, non indica que esas aldeas abandonadas volvan a se enchere de vida, perdidos en moitos casos ata os nomes dos lugares, das fincas e desnaturalizada a vexetación clímax.

            Esto queda dito porque aínda hai xente que mantén o discurso dunha reforestación estúpida,  causa talvez da morte de non poucas aldeas. E, curiosamente, na gran bolsa do mercado inmobiliario están, ademáis de pequenas aldeas, pazos e casas rurales, fracasado ás veces o ensaio de cambio de economía dalgunhas familias. E se temos en conta que en 2052 aldeas sobreviven un ou dous habitantes atopámonos nunha situación verdadeiramente dramática: 3460 pobos abandonados ou a punto de morrer, cifra moi importente aínda tendo en conta que en Galicia están radicados o 60 por cen dos núcleos de poboación do país.  Xa na época de Fraga pensárase na posible venta de núcleos abandonados, sen resultado, pero parece que agora, con internet e as axencias inmobiliarias como mediadoras, estáse a concretare un negocio certo. De tódo-los xeitos, se non se fixa poboación nas vellas aldeas, xentes que lle tomen o pulso á labranza, imos seguir en caída libre. Pero esperamos que o retorno xa dou comezo. Aínda que a nova savia fale outras linguas.

            Os espíritos de Clutamo e Lovesio que F. L. Cuevillas describe en “Noite na Citania” han seguir agochados no seu monte, o monte das casarellas que decían xentes xa mortas, pero seguro que axexantes a si se produce a chegada de novas vidas; se de novo bate nos seus oídos o aturuxo, o berro de loita que marque nesta  alborada nacente a revitalización da aldea. Eles han saber de sustentabilidade, polo menos da practicada nos eidos por eles conocidos; poden mesmo presentir que, convertída-las cidades en trampas, as novas xeneraciós se aferren ás aldeas como táboa de salvación, de reencontro coa terra nutricia, de diálogo coa natureza. Clutamo e Lovesio han poder notariare este momento. Se fose posible o diálogo, poderían incluso mostra-lo nome das cousas, dos lugares, leiras, muíños, regatos…