O BRADO [27.08.2004]

O tremedal no que está convertido o fondo da ría de Pontevedra podería estar xa intuído, na distancia e de forma premonitoria, na que parece a fin do mundo dun fiord plasmada polo artista noruego Edvard Münch. A pasarela que estamos a ver pode se-la de Pontevedra-Os Praceres (o contubernio Lores-Ana Pastor), pola que marchan dúas figuras (¿recalificadores, deseñadores dos "novos e idílicos solpores" que decía o concellal Bará no canto de defende-la aplicación da Lei de Costas?). O anti-sistema Lores, protagonista no Sistema que aquí acaba coa ría, pode ser tamén un dos paseantes, que está empeñado en cerca-las marismas de Lourizán como se fose parte da trama portuaria e que xa, no seu día, clamara pola construcción do ferrocarril, porque nunca foi ecoloxista. 

Pontevedra, 11.04.2013

Entrada n. 1642 do blog

Artículo do 2004, recuperado.

O brado, [27.08.2004],

Por Xesús López Fernández

            De todos é sabido o roubo levado a cabo o pasado domingo, 22 de agosto, de dúas obras do pintor Edvard Munch, no museo a el adicado e que foi inaugurado no 1963 coa base do fondo doado polo propio artista, numerosos cadros, grabados e bocetos. Edvard Munch naceu en Löiten, 1863, e morreu en Oslo no 1944. Foi  fundador do movemento expresionista no seu país. Precisamente unha das obras que os atracadores levaron, “O Brado”, está considerada como un icono pola cidade de Oslo, prá que ten un valor semellante ó que a Gioconda poida ter pró Louvre de París. Os atracadores actuaron con suma facilidade e, no momento de acometer este traballo --27.8-- a policía anda á procura de pistas, postos en servicio todo-los medios de que dispoñen por terra, mar e aire. “O Brado”, de Munch, ven ser un dos cadros de máis sona da historia da arte, e a versión sustraída (existen catro) foi realizada no 1893 e “mostra unha muller coa boca moi aberta, degoirante”. Está pintada con trazos grosos e colores intensas, en témperas sobre cartón.

¿Quén está a berrar? Berra o home e tamén o fai a natureza. Faino a propia pintura coas súas colores agresivas, --“nubes como sangue verdadeiro”, decía o autor-- e as ondas sonoras que se retorcen e multiplican conformando a paisaxe como un pesadelo. O cadro tense convertido nunha imaxe arquetípica do século XX, o home moderno ante o seu degoiro polo fracaso da razón ilustrada que ía redimir á humanidade a través do conocemento e da ciencia, pero trouxo como resultado un século salvaxe e sobrecolledor. A relación do home coa natureza é tensa, exasperada. Os artistas transmiten o horror atómico, o ataque ecolóxico, a inhumanidade de guerras e masacres, a brutalidade do ordeamento económico mundial. Será bo traer aquí as propias palabras do autor, a descripción das circunstancias que rodearon a creación da obra: “Estaba camiñando ó longo dun sendeiro con dous amigos [polo Sur do fiordo]. Estabase a poñe-lo sol e, de súpeto, tornouse da color do sangue. Fixen unha pausa, sentíndome exhausto, apoieime na veranda. Había sangue e linguas de lume sobre o fiordo de color negra azulada e sobre a cidade. Os meus amigos seguiran camiñando [cara o Oeste],  eu quedei alí a tremer con desacougo e oín un brado infindo que furaba a natureza”.   

           

            Si escollín a palabra “brado” no canto de “berro” pra titula-lo traballo é porque a primeira, según diversos diccionarios, parece refreixar mellor o clamor, o griterío colectivo, a voz dos que entran en combate, e que se pode tamén referir ó berro de calquer animal. O autor, no momento de te-la visión na que anos máis tarde se inspiraría prá confección do cadro tivo posiblemente un telumbre do holocausto ó que nos está a leva-la civilización imposta polo poder. Poderiamos pensar en Hiroshima ou Nagasaki, en Chernobyl ou Seveso, i en outras formas de holocausto que estamos a sofrir. Mentres a figura que personifica o brado total e absoluto dunha natureza contestataria, --non conforme co maltrato recibido--, o persoaxe está apenas amparado por unha cerca que o separa do abismo, de caer da pasarela. Diríase tamén, por algunha das versións estos días examinadas, que xa non hai auga, que non hai verde, que a paisaxe se tornou totalmente erma e agresiva, que xa non está disposta a nos dar acobillo por máis tempo, que éste se está marchando coas nubes coloradas, como preñadas de sangue, cecais o último solpor.  E así, poucos anos despois de pintar “O Brado”, Munch sofreu unha crisis nerviosa e regresou a Noruega, onde pasou o resto da vida. Pero sempre manifestaría unha pasión intensa por refreixa-lo sofrimento e os medos da humanidade.

             Outra versión de “O Brado” foi roubada no 1994 do Museo Nacional de Oslo, e  recuperada, algo que tamén se confía aconteza agora, como tamén o outro cadro levado polos ladrós, “A Madonna”, que quer representar a unha vampiresa “come homes”, que se ofrece pasivamente ó espectador, espida e cos ollos semicerrados. Pero o interese deste traballo se centra no primeiro dos cadros, no que el representa como símbolo pra toda a humanidade ó borde de sucumbir.... Fálannos agora de que se vai desprender unha gran parte da Antártida ou de que o carballo de Santa Margarita está seriamente enfermo, que pode correr máis peligro incluso que o ginkgo biloba que resisteu á bomba atómica de Hiroshima...  Despois de ter sofrido na nosa terra a marea negra do Prestige, hai poucos días se daba a nova doutro sentinazo, con morte de aves, e aínda faltan meses pra dispór do balance final incendiario, agresión programada. Pensemos na figura creada por Munch que parece renunciar ó camiño que siguen os amigos, cara unha especie de fin do mundo, xordos ó brado oído polo autor. Á dereita do cadro aparece o futuro presentido por Munch: A ausencia da natureza.