IDIOMAS PRÓXIMOS. ¿BILINGÜISMO HARMÓNICO?[15.03.2003]

Nota.- O autor, co seu neto Xesús nos brazos, confía que na súa familia non vai haber fractura xeneracional da lingua, da que falaba Zulueta. Pero hai que evitar tamén o alonxamento proposto dende as normas da concordia, polo que se fai necesario un contínuo exercicio de desparasitación.

Pontevedra, 28.06.2007

Que o castelán e o galego son idiomas próximos non se pode pór en dúbida. Apoiarnos na súa ortografía non tería nada de disparatado, acortaría camiños.

Talvez unha nova pedagoxía, saber das diferencias na conformación das palabras, a distinta palatalización de grupos consonánticos que se dou no galego e no castelán, axudaría a un maior dominio do galego. E ter en conta, tamén, que moitísimas palabras galegas, polo feito de ser comúns a ambas linguas, non deben sere eliminadas dos nosos diccionarios levados por un diferencialismo de parvaxolos. Esquecímo-la lección do Padre Sarmiento, o seu consello de que teríamos que construi-lo idioma a partir da nosa fala, sen meternos en aventuras diferencialistas, como se aduviñase o presente que nos están marcando. Xa no século XVIII. Véñenme á memoria as lecciós de Isidoro Millán González-Pardo impartidas en dous cursos dos anos 1966-7, no Instituto de Pontevedra, asunto que se comenta no traballo inserido desta volta. Artículo do 15.03.2003:

¿Bilingüismo harmónico? [15.03.2003],
por Xesús López Fernández

En Galicia coexisten, como se sabe, dous idiomas. Harmoniza-la presencia de ámbo-los dous, a forza de diálogo e de estudio, non debe resultar difícil se aínda estamos en condicións de salvar algo, porque a fala galega esmorece día a día mentres que o castelán goza cada vez de mellor saúde, de máis presencia, ata o punto de que, nestos momentos, pode se-la lingua con máis estudiantes do mundo, como si se estivese a producir unha especie de atracción que está máis alá dos sentidos; máis alá da necesidade de comerciar con moitos centos de millóns de persoas, incluso de comunicarse con elas. E coido que o atractivo está na fermosura da língua, con normas intelixentes.....

No caso do galego é triste verificar que a cadea de transmisión xeneracional perde continuidade tódo-los días, que mentres os netos están a falaren, nalgúns casos, un castelán sen fírgoas, o idioma galego que na conversa manteñen os avós no-los presentan como os derradeiros actores dun drama. Desto da fractura xeneracional falaba hai uns días Zulueta de Haz, o novo presidente do Consello da Cultura Galega, no curso dunha entrevista [O Correo, 10.3] na que se definía como home preocupado pola fenda existente na transmisión, que coincide cunha actividade editorial rebordante. Toda unha contradicción, apuntaba. E un problema social, engadía, que habería que abordar, tamén, por medio da pedagoxía.

No que non vexo que haxa xente que se chegue decantare neste punto é na necesidade de tornar ó galego falado, de adoutar unhas normas menos alienantes, porque o fracaso do idioma pode estar precisamente en que as régoas non se corresponden coa lingua viva e co seu sistema fónico. Agora, cando se cuestiona que nos Colexios e Institutos non se están a impartiren en galego as materias preceptivas, habería que perguntar igualmente cántos profesores/cántas profesoras asumiron unha línea de ensinanza á marxe das normas de obrigatorio cumprimento, levando sempre a contra á lingua lar. I eso está claro que non pasa desapercibido ós estudiantes. Zulueta falou tamén da importancia de harmoniza-lo bilingüismo, que máis que de bilingüismo había que falar da coexistencia das linguas e mesmo da súa riqueza ó abrírmonos a dúas visións do mundo. O equilibrio que el entende como difícil non-o sería tanto si se acertase na creación de estímulos, na activación do amor á lingua que el propón. Pero....¡Hai tantos “peros”!. O principal deles, quizaves, que a case nengún paisán se lle respeta o seu discurso. As normas elaboráronse cun entreguismo evidente ó portugués. Daí ven a caída precipitada do noso idioma, porque os sistemas fónicos de ámba-las linguas non se corresponden. Incluso parece pouco serio que o galego teña que se valer de certos cultismos portugueses cando o pode facer, con menos extrañeza e con perfecto dereito, valéndose do latín ou do grego. Somos moitos os que consideramos que o idioma foi i está a ser maltratado, daí o esmorecemento crecente.

Cando Zulueta presidía o Ateneo de Pontevedra e dende a dita asociación, un grupo de amigos montámo-lo primeiro programa de radio da nosa terra. Foron 92 emisións antre os anos 66 e 67. E non vexo que as Normas ortográficas melloraran o sistema que nós, daquela, utilizamos, porque primaba a fonética, a necesidade de comunicar, que é algo que non se nota no discurso de moitos dos nosos políticos dagora, “que non chega”, que no-los mostra como alieníxenas por non estaren instalados no idioma ou por falaren algunha variante de “galegués evoluído”, da cabalo da “normativa de concordia” que tentan impoñeren os que nunca aceptaron os preceptos da Academia ou do ILGa. Isidoro Millán González-Pardo supervisaba, ás veces, os nosos textos. E imparteu por aquel entón dous cursos de galego. As súas explicaciós das diferencias existentes antre galego e castelán, das isoglosas diferenciativas, convertían aquelas clases en algo distinto, facían ós dous idiomas fillos do latín como máis próximos e non excluíntes. É importante sentir esa proximidade harmónica, ese bilingüismo, saberse irmán de lingua dun idioma cada día máis querido. Tamén en Portugal, por suposto.