NA DEFENSA DUNHA OPCIÓN

O camiño do idioma galego, coa normativa da concordia, parece estreitarse aínda máis do que a Ruela de Paio o Eremita, en Santiago de Compostela. Foto do autor.

Publicado o 24.2.2003 no Diario de Pontevedra, o traballo incide, unha vez máis, no que vai ser unha constante neste blog: a defensa dunha ortografía non basada nos diferencialismos, a defensa do criterio xa apuntado anteriormente do Padre Sarmiento de que debemos construi-lo idioma dende a fala propia, deixarnos da doudice dos diferencialismos e "reintegrados" impostos dende diversos foros. Sigue o artículo:

Na defensa dunha opción,
por Xesús López Fernández

Hai poucos días leín a noticia de que na RAG están a traballaren novamente no parto doutras normas ortográficas. Temo que se repitan as tensiós de hai dous anos, cando uns cantos académicos críticos frustraron o intento de pari-la chamada normativa de “concórdia”, xestada dende certas instancias e na que, caladamente, levaban meses a traballaren. Alonso Montero recomendou daquela prudencia, e puxo o exemplo dos franceses, con máis de cen anos sen lle tocar á súa normativa. Ferro Ruibal escribeu tamén unha serie de artículos que agora non dou localizado e que me servirían pra centrar certas cousas. Pero o que cecais marcou máis aquel debate foron dous traballos de J. J. R. Calaza, que avisaba: “[........]a Academia Galega non pode aceptar nengún Diktat que, so capa de concordia lingüística, nos aboque a un sometimento cultural lusista [.....]”. Ou que “a normativa rexeitada inventaba unha lingua de comunión na que os lusistas e asimilados serían os sumos sacerdotes”.

Vemos que hoxe, no seo da RAG, hai xente que pasa das normas, que refugan de formas como “face-lo camiño”; que optaron por escribiren “facer o camiño”, “todos os”, porque o “tódolos” residual da época na que Galaxia inventou o acento diacrítico único non é unha forma científica. Sería moi longa a historia do abandono do idioma, pero é triste ve-la obra dalgús dos nosos autores filtrada pola normativa actual, que inda que respeto non comparto por acientífica e porque, en moitos casos, vai introducindo as “claves” da lusofonía ou, si se quer chamar doutro xeito, do galegués evoluído, por aquelo que din algús partidarios de que “o galego é un portugués non evoluído”. Por eso poden arestora estar novamente a traballaren outro golpe de forza, porque parece que xa non interesa recupera-la fala e traballa-lo idioma a partir dela, como pedía Sarmiento e teño comentado ó longo do ano 2002. Está claro que non se quixo traballar nesa dirección e que ó adoutar formas lusas como paradigmáticas (o plural en “ais”, palabras como Apocalipse, análise, hepatite, proxecto, inxección, etc.) o noso idioma foi en parte traicionado. O invento non daría resultado e xa se fan contas de que á fala lle quedan uns trinta anos, situación da que avisan tamén os galegofalantes de Asturias e León.

Insisto en que, ainda non compartindo algús dos criterios normativos, procuro escribir con respeto, “evadíndome” de formas que entendo non están no acervo popular. Digo esto porque o meu traballo da pasada semá saeu “manchado”, reconvertidas unha serie de palabras ó aplicaren ó mesmo un criterio de limitación no uso delas, como “pra, compasión, peligrosa”, que son completamente galegas e que apareceron convertidas en “para, compaixón, perigosa”, dacordo co modelo lusista. A palabra “pasión” é completamente galega, como as súas derivadas, pasional, apasionado, compasión, etc. Ó que lle interese unha maior noticia desta familia de palabras pode consulta-lo diccionario de Eladio Rodríguez González, quizaves aínda o mellor diccionario enciclopédico da lingua galega, que avisa de que hai quen usa o verbo portugués apaixoar. Tamén inclúe “peligro” e “peligroso”. I en relación co uso de “para” lembremos que ata hai pouco era común o uso de “pra", que recollen os diccionarios de Rodríguez e Cuveiro (como síncopas de para) e tamén os de Valladares, Filgueira, Acevedo, Eladio (de forma amplia: “é home pra todo, non é home pra nada”), Carré e Constantino García no seu Glosario de Voces Galegas de Hoxe, no que non se recolle “coñecer”, pero sí conocer, forma por min preferida e que se documenta igualmente en Pintos, Eladio e Carré.

Non era a miña intención terme extendido sobre este tema, en defensa da miña concepción da lingua. Entendo que as cousas deben quedar, de todo-los xeitos, claras, e que deixo argumentada a miña petición de respeto. O feito de que algúns clamaran polo uso exclusivo do “pra" por puro diferencialismo levaríaos máis tarde a adouta-la forma “para”, porque así a escriben os portugueses, que sempre pronuncian “pra". Daquela quíxose argumentar sobre a diferencia existente antre a fala e a “escrita”. Todo pra xustificaren o mal paso dado. I eu reclamo, como facía aínda hai poucos días Camilo Gonsar nun escrito publicado no Correo, o dereito a escribir nun galego popular, que en nengún momento quero traicionar. Pero a enorme riqueza da nosa fala estáse a perder porque queren impoñer un vocabulario estándar e moitas veces extraño. I entendo que no tratamento do idioma hai que entrar con respeto, como nun templo no que se estivese a meditar. E pra meditar é preciso aprender a cerra-la porta, como recomendaba Merton. Porque hai moitos que dan portazos e descentran ós que están en oración. E as normas en vigor foron, en certo sentido, un portazo que, por vía mediática, está a acabar coa lingua do templo, neste caso do país.