NOVONEYRA [5.11.1999]

Esta árbore é a última de todas. Peor que o Outono que as deixa sen follas, é o home, que ameaza con acabar cos boscos todos do planeta. A árbore aínda ten sementes, como se fose posible unha reconquista. Difícil. Nalgús espacios xa non será posible ve-las follas a caer, dando voltas, como decía o poeta na súa sementeira de verbas, n´Os Eidos. Dibuxo de Xesús López.

Pontevedra, 27.12.2007

Entrada n.387 do blog. 

Van alá máis de oito anos da fuxida de Novoneyra, o poeta do Caurel. Este artículo veu ser unha especie de "in memorian" que redactei, eu que non podo facer outra cousa, lonxe do mundo oficial. Na distancia, sigo pedindo respeto prá obra de Uxío Novoneyra, porque non se perdan os seus rexistros, como tampouco as palabras inventariadas por Ánxel Fole, que sempre fixo unha defensa arrixada das palabras que viviron inmersas na oralidade da lingua, ó longo de séculos. Dito así, agora que estamos nun tempo de traiciós, incluso á lingua.

NOVONEYRA [5.11.1999]
por Xesús López Fernández

Non conocín a Novoneyra máis alá da lectura da súa obra --de parte da súa obra-- na que o home nos amostra o Caurel dos tesos cumes, a súa paisaxe íntima e os nomes que alí lle dan ás cousas, distintos ás veces dos que lle damos noutras bisbarras, pero profundamente enxebres. E penso que, cara á comprensión desas verbas –fácil cun simple glosario— tiñamos que nos ter comprometido a modo de particular Pentecostés os galegos que coidamos ter unha língua rica que se pode avivecer con tantísimo e variado rexistro, máis alá dunha norma inorde ou dos esforzos dos que tentan sacala do seu ser, das súas xentes, do seu presente. Entendo que a obra de Novoneyra –que escolleu o outono pra se marchar da sereidade— vai permanecer viva i esclarecedora e que a súa figura de home e poeta, cantada nalgús casos por amigos comús ---Méndez Ferrín, Salvador García Bodaño— vai seguir connosco. 

Retomo o seu primeiro libro, a primeira edición de OS EIDOS, que está prologado por unha carta de Ramón Piñeiro...O autor, como un notario, define as cousas, as nomea, sabe ordea-las palabras pra que falen. Poesía na que transpira a Terra, na que se percibe o seu sentimento. Pequenos poemas que nos traen o recado das cousas, dos tesos cumes, das fontes, da primavera, do outono, dos lobos e os paxaros, etc. E así “Canta o cuco...cala e canta/ nos castiñeiros do val.../ Pasa o tempo e non dí nada.../ e torna o cuco a cantar...” Ou o canto do paxariño: “No bicarelo do bico do brelo/ canta o paxariño,/ no mesmiño/ bicarelo do bico do brelo...” Na puntiña da punta da ponla/ canta o paxariño... A eso queriame referir na demanda de nos achegar ós rexistros nos que o idioma cambia de voces pra deci-las mesmas cousas. Riqueza.

Uxío Novoneyra consagrouse á poesía por consello de Gamallo Fierros. Tamén sería decisiva a influencia do seu amigo Manoel María. A Carlos Maside e Ramón Piñeiro está dedicado o libro OS EIDOS. E dí Piñeiro na súa carta-prólogo que Novoneyra quería que a súa poesía fose como a “voz das cousas”, ás que lle atribuía un “posto superior ó do home na escala dos seres”. O poeta identifícase coa Terra, a paisaxe queda integrada nos seus sentimentos e, cando leémo-los poemas non sabemos –non séi— se é Novoneyra o que fala/escribe ou se son as cousas que trán recado do autor. Como se o home, da cabalo dos seus poemas do Outono escollera este tempo pra se marchar. “Os días son tardes longas/ nas que o aire soña/ ser aínda máis leve...”.”...Unha tras outra/ can as follas dando voltas..../Ollando á serra calada/ un agarda/ unha cousa queda e lonxana...”.Acabouse a distancia, Uxío.

Novoneyra, a súa primeira obra, estivo presente nalgún dos noventa e dous programas dunha emisión en língua galega que se emitía por radio en Pontevedra. Foi a primeira emisión da nosa Terra. Tempo difícil. Agora xa non é necesario recurrir á imaxinación pra deci-las cousas. Daquela sí, porque todo estaba censurado, todo. E hoxe sería posible facer unha demostración de fé nacionalista entón impensable. Sería incluso posible incluir na programación a lectura da Letanía do poeta: “..libre pra servir, libre pra non ser, libre pra morrer, libre pra fuxir...GALICIA irmandiña...GALICIA viva inda....sabemos que ti podes ser outra cousa/ sabemos que o home pode ser outra cousa”. E tamén sabemos que ti, Uxío, vas seguir antre nós. Galicia acesa na túa obra.