AS ÁRBORES INDEFENSAS

José Saramago, neto de Jerónimo Melrinho, o avó analfabeto, o seu mestre, que cando enfermou quixo despedirse das súas árbores, coas que mantivera un nexo vital ó longo da súa vida de labrego.

Pontevedra, 19.07.07

Este é un traballo aparecido no Xornal.com o 7.01.2007, no que se conta o previsto drama da morte dos carballos do Campiño de Santa María, en Pontevedra. Mosquera deixaría de ser Mosquera se non consumase o arboricidio, como no seu día o das catalpas da Praza da Verdura, comentado neste blog [Adeus ás Catalpas].

O destrozo que agora se apunta do contorno de Santa María é equiparable ó da praza da Verdura, arruinado o seu capital social ata o punto de que a que fora unha das máis fermosas prazas de Galicia é arestora unha especie de patio carcelario, con ruídos, con miserias de todo tipo, converxencia tamén de fumadores de cannabis. Etc.

Sigue o traballo, alusión á lembranza que o exemplo Jerónimo Melrinho, avó de Saramago, deixou na mente do Nóbel portugués, o home que sabe que o portugués é unha cousa, o galego outra, e que hai que se deixar de caralladas. Entendémonos, que é o que interesa.

As árbores indefensas, por Xesús López Fernández

Cando Saramago accedeu ó premio Nóbel de Literatura non faltou no seu discurso a lembranza do seu mestre, un home analfabeto, o seu avó, de nome Jerónimo Melrinho. Pastor e labrego vivía coa súa muller, Josefa Caixinha, na aldea de Azinhaga, provincia de Ribatejo, no marco dunha precaria economía campesiña: horta e crianza de porcos, que ían vendendo ós veciños da aldea cando deixaban de mamar. Saramago contou da relación que tiña co seu avó, co que tiña colaborado nas súas andainas de pastor, mesmo sachando a terra do pequeno horto familiar; ou de cando saía pola mañanciña cedo coa súa avoa, armados de angazo, pano e corda pra recolleren rastrollo co que face-la cama do gando. O escritor afirma tamén que os seus avós procedían coa naturalidade dos que, pra mante-la vida, non aprenden nada máis que o fundamental. Algunha noite quente de verán, despóis da cea, Jerónimo avisaba a Saramago: “Hoxe imos dormir os dous baixo a figueira”, a figueira máis grande da horta. O momento debía marcar unha especial comunión do neno que chegaría a Nóbel co seu avó, o achegamento á súa visión das árbores.

Hoxe o Nóbel apoia a campaña de Greenpeace na defensa das arboredas sustentables. I explica o seu compromiso cunha historia, “A despedida de Jerónimo Melrinho”, na que conta que cando o home sabía da morte que estaba á súa espreita no hospital onde o levaban, baixou ó seu horto e foise despedir das árbores que tiña prantado e coidado, chorando e dándolle apertas a todas elas, como se de seres queridos se tratara. E destaca novamente Saramago que ese home era un simple analfabeto, non un intelectual, non un artista [….] que tivese decidido despedirse do mundo cun gran xesto que a posteridade rexistraría. E se ó longo da súa vida nunca lle tiña escoitado falar de árbores en xeral, resulta extraño que a última actuación conscente da súa persoalidade acariñara o sublime. Pero así sucedeu. E Saramago intenta comprender qué aconteceu no espírito do seu avó cando se achegou ás árbores que o agardaban, como se o home soubera extrañamente que a vida das árbores e a da terra fosen a mesma vida. Terra e árbores, simbiosis perfecta.

Cando as xentes de Greenpeace contactaron con Saramago pra ver de consegui-lo seu apoio á defensa dos boscos primarios, foille suxerida unha arma pacífica que estaba nas súas mans e coa que podía entrar na batalla: os libros. O autor leva agora ese compromiso no seu discurso. E así, xa cando presentou, en novembro do 2005, en Lisboa, o seu libro “As intermitencias da morte”, anunciou que tiña pedido ós seus editores de todo o mundo que só editaran os seus libros en papel aprobado por Greenpeace. O home confía en que cada vez sexan máis os países que se sumen a ese protocolo e, no que a el respecta, tamén as reediciós de obras anteriores deberán pasa-lo mesmo filtro. O home está particularmente orgulloso de que unha alameda de Castril, un pobo de Granada, leve o nome de Jerónimo Melrinho, “despregada como a bandeira máis fermosa”. Tamén conta que, en Porto Rico e prá salvación dun bosco que os intereses especulativos querían talar, os manifestantes en defensa do mesmo portaban unha pancarta co nome do avó Jerónimo e as xentes, como el fixo na súa despedida, abrazábanse ás árbores.

Eu lembro agora a defensa feita no seu día dos pradairos da Avda. Buenos Aires ou dos da praza de Barcelos, en Pontevedra, felizmente reprantados no fondo da Xunqueira do Lérez. Pero coa instalación da “progrecracia” no noso concello acabouse a defensa das arboredas urbás e as protestas ecoloxistas: as catalpas da praza da Verdura, as árbores de Fdez. Ladreda… Parece que agora lle toca ós carballos do Campiño, víctimas próximas do Diktatt, do goberno local... ¿Será moito pedirlle ós de Santa María unha actuación defensiva, algunha pancarta?. Como tarden en acordar nen lles vai queda-lo recurso das apertas, a imitación de Jerónimo Melrinho.