sábado, 28 de julio de 2007

Cunqueiro: Don Merlín e Familia [12.09.05]

Pontevedra, 28.7.07

Convén volver a Cunqueiro, releé-la súa obra pra refresca-lo idioma co que están a acabaren os comisarios políticos. No ano 2005 celebrouse o 50 aniversario da edición do Don Merlín e Familia. O traballo que se inclúe a continuación, publicado no Diario de Pontevedra e no Xornal.com, se comenta por si mesmo:

No se puede mostrar la imagen “http://www.galiciadigital.com/pcd/Biblioteca/poesia/seculo_xx/longa_noite_de_pedra/fotos/alvaro-cunqueiro.gif” porque contiene errores.

Don Merlín e Familia, 50 anos,(12.9.05)
por Xesús López Fernández

Pró 15 deste mes de setembro está anunciada a inauguración dunha exposición que leva por título “50 anos con Merlín e Familia”. Chegoume a invitación que fan a Conselleira de Cultura da Xunta de Galicia e mai-lo Director Xeral da Editorial Galaxia. A mostra permanecerá aberta ata o 30 de novembro. A obra citada e o seu autor, Álvaro Cunqueiro, merécenno. Recréome coa primeira edición, sigo a disfrutar co libriño, coese monllo de historias sempre frescas, ábrase por onde se queira abrir. O autor foi capaz de nos mostrar como algo cotián unha serie de mitos cos que fixo fantasía literaria, unha constante na súa diversa obra. Que lle buscara a Don Merlín unha xubilación doméstica nas terras de Miranda, mesmo dándolle amparo a Dona Ginebra que goberna a casa, no-lo mostra máis próximo do que aparece nos relatos do ciclo artúrico, que da leenda pasou á Historia, ata que se perdeu por causa dunha doncela, asunto do que existen diversas versiós que falan do seu carácter namoradizo e de cómo Viviane ou Nivienne (según a fonte) puideron coa sua vontade. Quenqueira que delas fose privouno da súa maxia, que usou contra o propio mago, apresándoo nunha rocha, nunha cova ou nunha misteriosa campá de cristal.
 
¡Triste final pra un home de tanto poder, aduviñador e mago, factor mesmo de Arturo, o rei lexendario, co que, ás vegadas, tiña combatido como o mellor dos seus cabaleiros! Cando Arturo quedou en Avalon na compaña das fadas, ¿qué ía facer Merlín?. Seguramente que se deixou seducir con certa mágoa, dando por boa a súa desaparición porque xa lle tiña chegado a hora, e atopou que someterse ós feitizos dunha fermosa moza era un remate non falto de ironía. E, amante da farsa, retranqueiro, finxeu chorar, bradou no interior do seu cárcere, fose este un gran penedo ou de cristal máxico. E así no-lo describen como o encantador pasmado no seu último brinco, deixando unha certa dúbida de posibles e futuras presencias, da súa capacidade pra esgaza-lo feitizo e volver onde Arturo si éste decídía regresar de Avalon. Carlos Alvar cita unha afirmación de John Steinbeck: “A Merlín agrádalle facer bromas.....A súa capacidade pra asombrar á xente infúndelle unha ledicia de rapaz.. Logo está o enamoramento de Merlín, unha situación infernalmente divertida”, situación que Steinbeck compara coa historia da súa propia vida e da vida de moita xente, o home poderoso e culto que atopa a forma do seu zapato nunha rapaciña estúpida á vez que renarte.
Agora que saímos dun tempo de longa seca, ou eso parece, non está de máis citar aquí que, como moitos pobos de Australia e do Novo Mundo confían no poder de certas pedras pra provoca-la chuvia, tamén en Europa existen creencias dese tipo. No-lo conta Frazer, que nos dá detalle dunha fonte “chamada Barentón, de sona romántica, sita nos selváticos boscos de Brocelandie onde, se a leenda ten pouso de verdade, o feiticeiro Merlín dorme o seu soño máxico baixo a sombra dun acerolo (azarollo, capudre, raña, sorba, “sorbus aucuparia”). E ata alá ían os labregos bretóns que acostumaban acodir a ela cando precisaban da chuvia pró campo. Collían auga cun caldeiro e botábana sobre unha laxe de pedra, perto do manantial”, coido que confiados no poder mediador de Merlín, o home que, literariamente, volveu non poucas veces, mesmo pra salvar a Inglaterra dun complot tecnolóxico-socialista que ameazaba con devasta-los seus campos, e pra eso interrompe o mago o seu descanso (Esa horrible fortaleza, C.S.Lewis, 1945), como nas obras de J. R. R.Tolkien. Pero, evidentemente, o Don Merlín de Cunqueiro é un persoaxe que entendemos mellor.
 
O libro marca un antes e un despois na literatura galega. As fórmulas de respeto das que fai uso o autor, a riqueza de léxico, as descripciós de paisaxes, os persoaxes que crea e nos presenta, son todo un manual de estilo, un libro de consulta, un referente pra poder eludir tanta forma extraña que, como malas herbas, están a inzaren na nosa fala as novas normas. O libro de Cunqueiro, a obra toda do autor mindoniense, vale de “triaca prepósita” (unha das recetas de Don Merlín), como depurativo necesario que mesmo puido ter marcado, forxado, un presente máis ricaz pra esta nosa fala que parece esmorecer, cada vez máis privada de rexistros. O cincuentenario da obra merece toda unha celebración polo alto, porque foi un fito no reencontro do idioma co libro, da man da Editorial Galaxia, pero non sería xusto afastar do diccionario as palabras populares de uso común no libro. Coido que, nese sentido, estamos a entrar nun mar de contradicciós, nunha especie de abandono irresponsable dos nosos deberes. Don Merlín e Familia, as súas historias e mai-lo índice onomástico que cerra o libro, están aí como referente e deben servir pra grada-lo campo todo da lingua galega. Que conste.

No hay comentarios: