SARMIENTO 10 [23.02.02]

O idioma galego está sofrindo tamén a acción dalgún que outro Prestige idiomático. E non aparece nengún exército de voluntarios que acoda na súa salvación. A fala galega parece xa un tema menor. Os avisos da Unesco son certos. Dibuxo do autor: "Os voluntarios contra a marea negra do Prestige".

Pontevedra, 16.9.07

¡Pois aínda atopei outro traballo feito no ano de Sarmiento, no que igualmente se fai mención ás recomendaciós do frade!. A afirmación de Pilar Vázquez Cuesta, que non é reintegracionista e chega decir que o portugués é como o andaluz do galego, é de agradecer, sobre todo cando afirma que aquí a lingua foi conservada razoablemente ben polo pobo. ¿E cómo non, se a lingua é unha creación social? Que agora, como se dí no remate do artículo, pretendan chamarlle galego a unha lingua bárbaramente imposta e inventada pódenos levar ó borde do acantilado, o que se podería evitar tendo en conta a pedagoxía de Sarmiento, pero tristemente tamén se fai esquecemento da súa obra. Que eu lle teña dedicado dez ou máis traballos, algo ha querer decir. Talvez o mérito, máis que meu, veña das lecciós maxistrales de Isidoro Millán González-Pardo, nos cursos de galego organizados en Pontevedra nos anos 66 e 67. Alí oín o seu discurso i encomio sobre o Onomástico Etimolóxico do P. Sarmiento. Digo.

A UNESCO AVISA: SITUACIÓN LÍMITE (23.2.2002)
por Xesús López Fernández

A Unesco acaba de dá-lo aviso de que o galego figura antre as tres mil linguas que no mundo están ameazadas, que poden mesmo perderse. A organización di que os avisos de que unha fala pode estar en fase terminal son tres: cando un 30 por cen dos rapaces dunha sociedade non aprenden o idioma propio, cando un proceso de esparexemento dispersa unha comunidade que consecuentemente e por adaptación a novas realidades sociolingüísticas vai perdendo progresivamente a fala, e cando unha sociedade máis forte destrúe o entorno doutra, que pode verse obrigada a emigrar e desaparecer como entidade colectiva. Parece que o informe da Unesco non sentou ben en certos ambientes oficialistas. E así, Carlos Casares, do Consello da Cultura Galega, está sorprendido de que a Organización dependente da ONU non os consultara. A eles, ó ILG ou a algunha outra institución.

Di Casares que aquí son escolarizados en galego o 100% dos rapaces e que non facía falta que a Unesco nos falase da mala situación do noso idioma, que é evidente. E hai algo de contrasentido na súa afirmación, porque se a escolarización fose óptima outro galo nos cantara. Porque son moitos os ensinantes que –atrévome a decilo— converteron a súa aula nunha especie de laboratorio prá perda de autoestima, pró abandono da lingua. Por de pronto, Basilio Losada, ó tempo que se producía o devandito informe, afirmaba novamente que hoxe se pode vivir en Galicia sen necesita-lo seu idioma. E volveu sobre o que el chama a “cultura da necesidade” na que hai dous factores a ter en conta, un de “necesidade absoluta”, outro de “necesidade ética ou sentimental”, no que entraría a autoestima, a conciencia de identidade étnica, algo que parece estamos a perder e que se evidencia tamén nos que se meten na andaina lusa, outra forma de perde-la identidade.

Procede traer aquí parte do declarado por Pilar Vázquez Cuesta, a primeira catedrática de portugués, doutora Honoris Causa pola Universidade de Lisboa. Interesárase polo portugués por ser galega non residente en Galicia, situada en Madrid, onde o galego non se ensinaba. Saca cátedra en Salamanca no 1982, cando se crea. Na fin dos oitenta ocúpaa en Santiago. Esta profesora, que non é reintegracionista, di que o portugués é como o andaluz do galego e que son linguas claramente distintas. Como no país veciño a capital quedou no sur prevaleceu a lingua da corte e desapareceu o galego de Portugal, que era o que se falaba no norte. Afirma que as normas do galego son razonablemente boas e non é partidaria de que as toquen, ainda admitindo que poderían ter sido outras –mellores, estou seguro-- cando se aprobaron. Non é partidaria de novas concesiós ós que presionan por achegalas máis ó portugués, porque non tardarían en pedir novos cambios.

Pilar Vázquez di que o pobo salvou o galego, gracias a ele ben conservado, no que coincide con Sarmiento, do que vou presentar aquí dous testimonios do seu Onomástico. Así, cando fala do valor da tradición oral, do léxico rico da língua popular, afirma: (15)” De maneira que os galegos, polo mesmo que deixaron de escribir, conservaron as súas antiquísimas verbas. Pola contra, os casteláns perderon moitas das súas por se quereren adaptar ás novas, exóticas e bárbaras voces que decote introducen nos seus escritos”. (23) “O meu intento non é introducir voces extrañas no idioma galego. É soamente o de propoñer ós galegos eruditos e curiosos que recollan e coordinen as voces galegas que hoxe se falan en todo-los territorios de Galicia e que fagan máis aprecio da lingua que mamaron....”. O consello de Sarmiento non perdeu valor e habería que retoma-lo seu maxisterio. I estou convencido de que o discurso que nos chega ás veces --de políticos e comunicadores-- é un discurso bárbaro, feito xa nunha lingua extraña. Eso produce un maior abandono. Non me sorprende o dito pola Unesco. Pero cabe un certo remedio, se seguímo-los consellos de Sarmiento.