A VOLTAS COA LINGUA [6.10.2001]

30.09.2007. Nota. Dibuxo fractal dunha paisaxe outonal, con biodiversidade. Na lingua tamén existía unha gran variedade de palabras coas que pouco a pouco van acabando. A paisaxe é hoxe, en gran parte, un monocultivo forestal; coa lingua pasa algo semellante, emprobecida como a van deixando, puro monocultivo de importación [portuguesa]. En definitiva, nun como no outro caso, existe unha evidente traición á xeografía da memoria.

Pontevedra, 17.9.07

Traballo que conecta co anteriormente pendurado. Insístese novamente na traición á lingua que se viña preparando. Recóllense diversas opiniós ademáis de citar a Eladio e a Sarmiento. Insistimos en que o protagonismo de lingua débeo asumi-la propia sociedade. Cando ésta se sinte traicionada, incluso pola RAG, non ten nada de particular que a propia fala estea a ser máis e máis anoxada. Téñase presente que nese ano 2001, Eladio Rodríguez, o autor do mellor diccionario enciclopédico galego, foi outro esquecido máis aínda estándolle adicado o Día das Letras Galegas.

A VOLTAS COA LINGUA [6.10.2001],
por Xesús López Fernández

Acaba de comeza-la campaña electoral. Ata o día 21 teremos discursos e máis discursos, maioritariamente en galego. Teremos ocasión de ve-lo escaso dominio da fala que demostran certos políticos, uns porque non o practican decote, outros porque están a falar xa outro idioma. Coido que son poucos os que realmente “comunican”, que conectan cos galegofalantes “de base”, cuio idioma non saeu enfortecido, ata o dagora, por nengunha das normas existentes: a oficial e as outras. E un filólogo, F.M.H., da Coruña, referíase a esta cuestión nunha carta publicada en La Voz de Galicia do pasado dous do mes en curso. Tomo o título deste traballo da súa comunicación, coa que sintonizo, particularmente cando se refire á fala como instrumento que axuda a construí-la sociedade e afirma: “Por tanto, non sómo-los filólogos os que deseñámo-las solucións a tomar ante as dúbidas lingüísticas senón que son os falantes os que deciden. Nós, dende as alternativas dispoñibles, potenciamos e transmitímo-las formas escollidas. Pouco máis.”


Pero eso é o que, dende os pertinentes organismos, non se estivo a facer. Inventouse máis que ter en conta a lingua real de Galicia, a súa psicoloxía no momento actual. Coa idea do autor da carta estou seguro conectarían homes como Eladio Rodríguez González –a cuia memoria adicamos este ano o Día das Letras Galegas— ou ben o Padre Sarmiento –con obra e memoria a conmemora-lo ano que ven--, defensor da fala viva, observador xa no século XVIII do chamado autoodio, algo que segue presente na nosa sociedade e que non conoce dunha forma única, porque marchar polos vieiros do portugués, toma-la lingua irmá como paradigma, pode ser outra forma de “autonoxo”, como algúns prefiren decir. O autor da carta refírese tamén á imposibilidade dunha norma única dende posturas académicas defrontadas.


“Qué papel se lle dá ó falante nese acordo. E se ante a nova norma xorde un grupo de descontentos ou, simplemente, de falantes non integrados nas solucións adoptadas, ¿entón qué?, ¿buscarémo-la integración infinita?, ...”. Entendo a ironía do autor e coido que en certas asimilaciós non está a salvación senón o punto final, o “acabouse” da lingua. E ven aquí a conto un traballo de Fernando R. Tato Plaza sobre a evolución do “dícere” latino, que en galego decantou en “decir/dicir”. Sempre optei por “decir”, palabra viva, decote usada. Nunha parte do traballo –Homenaxe a Ramón Lorenzo, tomo II, Ed. Galaxia, p. 731--, o autor afirma que a explicación como castelanismo de certas palabras galegas non coincidentes co portugués resulta dun raro simplismo, cando por outra banda se fala dun fenómeno de “deriva interna” ó explicaren a coincidencia de formas portuguesas e castelás.


Facendo un pouco de memoria, lembro agora cando os autores galegos usaban preferentemente a forma “pra”, que certas normas recomendarían con uso exclusivo, por diferencialismo co castelán. Ó evidenciaren que os portugueses escriben “para”, pasou a ser ésta a forma normativa. Sí, pero acto seguido –porque os portugueses todos, ¡todos!, pronuncian “pra”— tentaríase establece-la diferencia antre a fala e a “escrita”. Escribir como os lusos e pronunciar tamén como eles. Prefiro seguir ós que manteñen o uso do “pra” e que así o escriben. I entendo que algo se está a facer na TVG no campo da recuperación desa e outras palabras, pero sería bo ter máis en conta o galego popular, deixármonos dunha vez por todas de inventar unha lingua virtual. Cinguírmonos ó galego falado, ésa é a cuestión, consecuentes coa lección do Padre Sarmiento. A carta aparecida na Voz de Galicia conclúe así: “A sociedade debe toma-lo verdadeiro papel protagonista neste proceso. A lingua que hoxe falamos debe ser unha referencia a ter en conta”. Todo un reto á par que unha mensaxe de esperanza. Os falantes de base agardamos dos políticos un discurso espontáneo, que prenda en nós. Difícil si escollen o camiño alóglota do artificio.