SARMIENTO 4 [9.3.2002]

Pontevedra, 12.9.07

Cuarta entrega dos traballos sobre Sarmiento, do ano Sarmiento 2002. Coido que non se precisa máis que recomenda-la lectura e insistir no dito polo frade enciclopedista que afirmaba a paternidade do galego verbo do portugués, consecuentemente coa Reconquista. Non sei cómo irá actualmente a recuperación completa da obra do P. Sarmiento, uns 40000 folios manuscritos, que se propuxo o Consello da Cultura Galega. O que aínda está por ver é si os nosos estudiosos van facere seus os postulados de Sarmiento. De momento están a entraren no idioma como un xabarín nunha cacharrería, contra as recomendaciós do benedictino. Se non-as asumen dunha puñetera vez,o presaxio da Unesco de que a lingua galega esmorece celéricamente é algo do que poderemos levantar acta os que nada temos que ver coa RAG, nen cos tumores malignos que andan a xogaren coa lingua, a estragala. Mesmo os políticos, a peor forma de tumor.

SARMIENTO, OBRA E MEMORIA RECUPERADAS (9.3.2002)
por Xesús López Fernández

Henrique Monteagudo é autor de diversa e importante obra. Aínda está recente a edición das obras completas de Castelao en oito tomos, da que foi coordinador. É anterior a súa Historia Social da Lingua Galega –Idioma, Sociedade e Cultura a través do tempo--, un traballo no que me gusta recrearme e que últimamente consulto con relativa frecuencia pra me achegar á obra de Sarmiento, ademáis da edición crítica de Pensado dos “Elementos Etimolóxicos” e mais do “Onomástico”. Desaparecido Pensado é Monteagudo, posiblemente, un dos máis profundos conocedores da obra de Frai Martín Sarmiento. Haberá que citar tamén a Isidoro Millán, ó que teño oído falar longamente do Onomástico, ¡nos anos sesenta!, na ocasión de ter recibido do mesmo varios cursos de gramática galega, cunha exposición das etimoloxías semellante ó sistema euclidián proposto polo frade.

O Consello da Cultura Galega propúxose reuni-la obra enciclopédica do benedictino completa, hoxe esparexida por diversos mosteiros e bibliotecas. Sábese que deixou unhas 40.000 páxinas manuscritas e que en vida editara soamente un libro en defensa do Padre Feixoo, a “Demonstración crítico-apologética”, 1732, que marca xa a súa achega á lingua galega. Según Monteagudo, afirma enérxicamente que non existe superioridade da lingua escrita sobre a falada e que non debe prevalece-lo criterio do cultivo literario pra definir unha variedade como lingua ou dialecto. --Nun traballo anterior xa mostrei a argumentación do frade, que o home reitera en diversas ocasións: “na América non se escribía cousa algunha: logo, ¿non había lingua algunha na América cando a descobriron os europeos?”--. E Sarmiento tamén defende a paternidade do galego verbo do portugués tendo en conta a evolución da Reconquista, de norte a sur.

Moitos dos traballos de Sarmiento conocéronse polas copias existentes dos mesmos, copias de amanuenses que poden incluir máis dun erro. Da copia de Medina Sidonia fixérase outra, a colección Dávila. E sobre ela traballou o Prof. Pensado prá primeira edición das “Coplas galegas”. A Editorial Galaxia ten xa diposta unha nova edición preparada por Monteagudo a partir da copia da Casa Medina Sidonia, que ademais autorizou ó investigador a microfilma-los manuscritos que atesoura no seu arquivo de Sanlúcar de Barrameda. Mais, curiosamente, logo se ha poder facer outra máis, pero esta vez en base ó propio orixinal, a obra manuscrita de Sarmiento perfectísimamente conservada. A súa localización na Biblioteca Nacional foi obra, ¡naturalmente!, dun emocionado Henrique Monteagudo, achádego que se completa co dun “Comento lingüístico” do propio Sarmiento, feito antre 1749 e 1770, pouco antes de morrer. É decir, estamos ante a primeira obra escrita en galego –1200 coplas-- da época contemporánea, e do primeiro estudio lingüístico da nosa fala.

Outra noticia importante é a de que Pedro Joseph García Balboa –o P. Sarmiento— non naceu en Vilafranca por pura casualidade. Alí casaran os seus pais, pero porque a nai era natural daquela freguesía. I ese feito, curiosamente, acaba de descobrilo, ¡tamén!, Henrique Monteagudo, informado ademais de que en dúas freguesías próximas a Vilafranca exerceron dous curas de nome Pedro e Francisco Balboa Sarmiento, irmáns da nai do frade. En boa hora decideu a Academia Galega, pois, a celebración central do Día das Letras Galegas en Pontevedra i en Vilafranca. Agora será bo que os nosos estudiosos fagan seu o discurso de Sarmiento, a defensa da fala popular proposta polo benedictino. Porque segue a haber movementos na dirección que a moitos nos parece inauténtica dunha maior asimilación ó portugués. Algús están a propoñeren un maior esforzo normalizador e falan mesmo dunha pedagoxía de base --como se rega unha pranta— pra que os galegofalantes entremos no camiño da alienación por eles proposta e faceren así certo o agoiro da Unesco.